آزمایش cbc خون چیست ؟ تفسیر + علت بالا پایین بودن CBC

آزمایش CBC یا شمارش کامل سلول‌های خونی یکی از مهم‌ترین و رایج‌ترین تست‌های آزمایشگاهی است که اطلاعات ارزشمندی درباره سلامت عمومی بدن و عملکرد سیستم ایمنی، خون‌سازی و اکسیژن‌رسانی به پزشکان می‌دهد. این آزمایش اغلب به عنوان بخشی از چکاپ‌های روتین یا در بررسی علت علائم خاصی مانند خستگی، تب، کبودی یا خونریزی غیرعادی تجویز می‌شود.

در این مقاله به‌طور کامل با اجزای مختلف آزمایش CBC، تفسیر نتایج آن، دلایل بالا یا پایین بودن هر مؤلفه و نکات مهم در خصوص این تست آشنا خواهید شد.

آزمایش CBC چیست و چه مواردی را بررسی میکند؟

CBC مخفف Complete Blood Count به معنای شمارش کامل سلول‌های خونی است. این تست، سه نوع اصلی از سلول‌های خونی یعنی گلبول‌های قرمز (RBC)، گلبول‌های سفید (WBC) و پلاکت‌ها (Platelet) را اندازه‌گیری و بررسی می‌کند. این سه نوع سلول هرکدام نقش خاصی در بدن ایفا می‌کنند و تغییرات آن‌ها می‌تواند نشان‌دهنده وجود بیماری یا اختلال باشد.

• گلبول‌های قرمز (RBC – Red Blood Cells): مسئول اکسیژن‌رسانی به بافت‌های بدن هستند. تعداد کم آن‌ها می‌تواند نشانه کم‌خونی باشد.
• هموگلوبین (Hemoglobin – Hb): پروتئینی درون RBCها که اکسیژن را حمل می‌کند.
• هماتوکریت (Hematocrit – HCT): درصد حجم خون که توسط RBCها اشغال شده است.
• گلبول‌های سفید (WBC – White Blood Cells): نقش دفاعی بدن در برابر عفونت‌ها را دارند.
• پلاکت‌ها (Platelet): در فرآیند انعقاد خون نقش دارند.

شاخص‌های گلبول قرمز مانند MCV، MCH و MCHC: این شاخص‌ها اطلاعات دقیق‌تری درباره شکل، اندازه و محتوای هموگلوبین گلبول‌های قرمز می‌دهند.

تفسیر آزمایش CBC: هر جزء چه معنایی دارد؟

درک نتایج آزمایش CBC به پزشک کمک می‌کند تا مشکلات احتمالی در بدن را سریع‌تر شناسایی کند. در این بخش، هر جزء را به‌صورت جداگانه بررسی می‌کنیم:

1. گلبول‌ های قرمز (RBC)

• مقدار نرمال در مردان: 4.7 تا 6.1 میلیون در هر میکرولیتر
• مقدار نرمال در زنان: 4.2 تا 5.4 میلیون در هر میکرولیتر

دلایل کاهش RBC:

• کم‌خونی ناشی از فقر آهن، ویتامین B12 یا اسید فولیک
• خونریزی‌های پنهان
• بیماری‌های مزمن کلیوی

دلایل افزایش RBC:

• بیماری‌های ریوی مزمن
• زندگی در ارتفاعات بالا
• بیماری پلی‌سیتمی ورا (Polycythemia Vera)

2. هموگلوبین (Hb)

• مقدار نرمال در مردان: 13.8 تا 17.2 گرم در دسی‌لیتر
• مقدار نرمال در زنان: 12.1 تا 15.1 گرم در دسی‌لیتر
• کاهش هموگلوبین: نشانه‌ای از کم‌خونی یا خون‌ریزی داخلی
• افزایش هموگلوبین: ممکن است به علت کم‌آبی بدن، بیماری‌های ریوی یا پلی‌سیتمی باشد

3. هماتوکریت (HCT)

• مقدار نرمال در مردان: 40 تا 54 درصد
• مقدار نرمال در زنان: 36 تا 48 درصد
• کاهش HCT: مشابه با کاهش هموگلوبین، نشان‌دهنده کم‌خونی
• افزایش HCT: ممکن است به‌دلیل کم‌آبی یا افزایش غیرطبیعی RBCها باشد

4. گلبول‌ های سفید (WBC)

گلبول‌های سفید نشانگر سلامت سیستم ایمنی بدن هستند.

• مقدار نرمال: 4,000 تا 11,000 عدد در هر میکرولیتر

افزایش WBC (لکو سیتوز):

• عفونت‌ها (ویروسی، باکتریایی یا قارچی)
• التهاب
• استرس
• سرطان‌های خونی مانند لوسمی

کاهش WBC (لکوپنی):

• عفونت‌های شدید مانند سپسیس
• داروهای شیمی‌درمانی
• بیماری‌های خود ایمنی
• اختلال در مغز استخوان

5. پلاکت‌ ها (Platelets)

پلاکت‌ها مسئول ایجاد لخته در زمان خون‌ریزی هستند.

• مقدار نرمال: 150,000 تا 450,000 در هر میکرولیتر

افزایش پلاکت‌ ها (ترومبوسیتوز):

• واکنش به التهاب
• کم‌خونی فقر آهن
• سرطان‌ها
• بیماری‌های مغز استخوان

کاهش پلاکت‌ ها (ترومبوسیتوپنی):

• عفونت‌ها یا ویروس‌ها (مانند کرونا)
• اختلالات خود ایمنی
• مصرف برخی داروها
• بیماری‌های کبدی

شاخص‌ های گلبول قرمز و اهمیت آنها

این شاخص‌ها کمک می‌کنند تا نوع کم‌خونی مشخص شود:

1. MCV (Mean Corpuscular Volume):

حجم متوسط هر گلبول قرمز

• افزایش: نشانه کم‌خونی مگالوبلاستیک
• کاهش: نشانه کم‌خونی فقر آهن

2. MCH (Mean Corpuscular Hemoglobin):

مقدار هموگلوبین در هر گلبول

کم بودن آن می‌تواند به‌معنای کم‌خونی میکروسیتیک باشد

3. MCHC (Mean Corpuscular Hemoglobin Concentration):

غلظت هموگلوبین در هر گلبول

پایین بودن آن می‌تواند به کم‌خونی فقر آهن اشاره داشته باشد

چه زمانی باید آزمایش CBC انجام شود؟

تست CBC معمولاً در موارد زیر درخواست می‌شود:

• وجود علائم کم‌خونی مانند خستگی، ضعف یا تنگی نفس
• بررسی عفونت‌های مزمن
• قبل از جراحی یا شروع درمان خاص
• در پیگیری درمان بیماری‌های خونی یا سیستم ایمنی
• به‌عنوان بخشی از آزمایش‌های دوره‌ای سلامتی

آیا COVID-19 بر نتایج CBC تأثیر میگذارد؟

بله، کروناویروس می‌تواند باعث تغییراتی در پارامترهای CBC شود. شایع‌ترین تغییرات عبارتند از:

• کاهش تعداد لنفوسیت‌ها (Lymphopenia)
• افزایش تعداد نوتروفیل‌ها
• کاهش پلاکت‌ها در برخی بیماران
• افزایش شاخص‌هایی مانند RDW یا ESR به همراه

این تغییرات می‌توانند به پزشک کمک کنند تا شدت بیماری و واکنش سیستم ایمنی را بهتر ارزیابی کند.

نتیجه‌ گیری

آزمایش CBC یکی از پایه‌ای‌ترین، اما بسیار مفیدترین تست‌های خون است که می‌تواند تصویری کلی از وضعیت سلامت فرد ارائه دهد. تفسیر صحیح این تست نیازمند درک دقیق از مؤلفه‌های آن است و نتایج آن باید توسط پزشک باتجربه در کنار علائم بالینی بیمار بررسی شود.

در صورت مشاهده هرگونه علائم غیرطبیعی در نتایج آزمایش CBC، بهتر است برای ارزیابی بیشتر به پزشک مراجعه کنید. خوددرمانی یا تفسیر اشتباه نتایج ممکن است باعث پنهان ماندن بیماری‌های مهم شود.