مقاومت میکروبی؛ تهدیدی خاموش و جهانی برای سلامت انسان

مقاومت میکروبی یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های حال حاضر نظام سلامت در جهان است؛ تهدیدی که به شکل آرام و بی‌سروصدا در حال گسترش است. در حالی که بسیاری از مردم تصور می‌کنند مصرف آنتی‌بیوتیک باعث درمان سریع‌تر می‌شود، حقیقت آن است که مصرف بی‌رویه و نادرست این داروها می‌تواند به نتایجی فاجعه‌بار منجر شود. مقاومت میکروبی یعنی زمانی که میکروب‌ها دیگر به داروهای ضدباکتریایی پاسخ نمی‌دهند و بدن انسان در برابر بیماری‌ها بی‌دفاع می‌ماند.

مقاومت میکروبی یعنی چه و چرا خطرناک است؟

مقاومت میکروبی، پدیده‌ای است که طی آن باکتری‌ها، ویروس‌ها، قارچ‌ها و انگل‌ها نسبت به داروهایی که برای از بین‌بردن آن‌ها طراحی شده‌اند، مقاوم می‌شوند. این یعنی داروهای رایجی مانند آنتی‌بیوتیک‌ها دیگر اثر درمانی ندارند و بیماری‌هایی که زمانی قابل درمان بودند، ممکن است به مرگ بینجامند.

به بیان ساده‌تر، وقتی فردی به بیماری عفونی مبتلا می‌شود و داروهای لازم مانند آنتی‌بیوتیک را دریافت می‌کند، انتظار می‌رود که بیماری کنترل و درمان شود. اما در اثر مصرف بی‌رویه یا نادرست این داروها، میکروب‌ها تغییر یافته و در برابر این داروها مقاوم می‌شوند. در نتیجه، بیماری در بدن باقی مانده، مزمن‌تر می‌شود و در برخی موارد حتی می‌تواند جان بیمار را تهدید کند.

مصرف آنتی‌ بیوتیک در ایران؛ چند برابر میانگین جهانی

آمارها نشان می‌دهند که ایرانی‌ها بیش از بسیاری از کشورهای دیگر، به مصرف آنتی‌بیوتیک روی می‌آورند. این مصرف بی‌رویه اغلب بدون تجویز پزشک و تنها با مراجعه به داروخانه‌ها انجام می‌شود.

بسیاری از مردم به محض بروز گلودرد، سرفه یا تب، به مصرف آنتی‌بیوتیک متوسل می‌شوند، در حالی که بخش زیادی از این علائم ناشی از عفونت‌های ویروسی هستند و آنتی‌بیوتیک‌ها هیچ تأثیری بر آن‌ها ندارند. همین استفاده نادرست باعث شده که میزان مقاومت میکروبی در ایران رو به افزایش باشد، که خود زنگ خطری برای سلامت عمومی جامعه محسوب می‌شود.

تبعات استفاده بیش‌ از حد از آنتی‌ بیوتیک‌ ها

افزایش مقاومت میکروبی تنها یک تهدید برای فرد بیمار نیست، بلکه هزینه‌های گسترده‌ای را نیز به نظام سلامت تحمیل می‌کند.

زمانی که آنتی‌بیوتیک‌ها کارایی خود را از دست می‌دهند، پزشکان مجبورند به سراغ داروهای قوی‌تر و گران‌تر بروند. این روند نه تنها باعث افزایش هزینه‌های درمانی می‌شود، بلکه احتمال بروز عوارض جانبی خطرناک‌تر را نیز افزایش می‌دهد. در موارد شدید، بیماری درمان‌نشده منجر به بستری‌های طولانی‌مدت، نیاز به مراقبت‌های ویژه و در نهایت حتی مرگ می‌شود.

مقاومت میکروبی؛ علت بستری‌ های خطرناک در بیمارستان‌ ها

در سال‌های اخیر، بسیاری از بیمارستان‌ها با چالش بیماران مبتلا به عفونت‌هایی روبه‌رو هستند که نسبت به چندین نوع آنتی‌بیوتیک مقاوم شده‌اند.

در چنین شرایطی، درمان بیماران بسیار دشوارتر می‌شود. آن‌ها مجبور به بستری طولانی‌تر در بیمارستان، استفاده از تجهیزات پزشکی بیشتر، و حتی مراقبت‌های ویژه می‌شوند. برخی از این بیماران به علت مقاومت شدید میکروبی، بهبود نمی‌یابند و جان خود را از دست می‌دهند. این موضوع نه‌تنها برای بیمار، بلکه برای سیستم درمانی نیز چالشی عظیم ایجاد می‌کند.

ابزاری که در حال از کار افتادن است

دکتر آمیتیس رمضانی، دبیر انجمن متخصصان بیماری‌های عفونی، هشدار می‌دهد که مقاومت میکروبی تهدیدی بزرگ‌تر از بسیاری از بیماری‌های عفونی شناخته‌شده است.

او توضیح می‌دهد که برخلاف بیماری‌هایی مانند سرخک، مالاریا یا حتی ویروس‌هایی مثل کرونا که با علائم مشخص و شیوع سریع همراه هستند، مقاومت میکروبی به شکل خاموش و تدریجی پیشروی می‌کند. به همین دلیل از آن با عنوان “پاندمی بی‌سروصدا” یا “پاندمی سایلنت” یاد می‌شود. در این پاندمی، ابزار اصلی پزشکان یعنی آنتی‌بیوتیک‌ها یکی‌یکی کارایی خود را از دست می‌دهند و پزشکان در مقابله با بیماری‌های ساده، دست خالی می‌مانند.

مقاومت میکروبی؛ هم‌ ردیف با خطر پاندمی‌ های ویروسی

در حالی که ویروس‌هایی مانند کرونا قدرت شیوع بالا دارند و باعث پاندمی می‌شوند، مقاومت میکروبی نیز می‌تواند به همان اندازه خطرناک باشد.

باکتری‌های مقاوم‌ به دارو در سراسر دنیا در حال گسترش هستند و این موضوع نگرانی جامعه‌ی پزشکی جهانی را برانگیخته است. دو تهدید اصلی در این زمینه عبارت‌اند از:

• بیماری‌های بازپدید و نوپدید که از حیوانات به انسان منتقل می‌شوند، مانند کرونا.
• افزایش مقاومت میکروبی که به‌صورت تدریجی ولی جدی، داروهای موجود را بی‌اثر می‌کند.

هر دو تهدید می‌توانند سلامت عمومی را به شدت به خطر بیندازند و نیازمند توجه جدی و فوری هستند.

نتیجه‌ گیری

مقاومت میکروبی دیگر یک هشدار نظری یا علمی نیست، بلکه یک واقعیت تلخ و رو به گسترش در جهان امروز است. استفاده نادرست، بی‌رویه و خودسرانه از آنتی‌بیوتیک‌ها نه تنها بر سلامت فردی اثر می‌گذارد، بلکه یک تهدید جمعی برای جامعه و نسل‌های آینده محسوب می‌شود.

برای مقابله با این بحران، ضروری است که آگاهی عمومی افزایش یابد، مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها تنها با تجویز پزشک انجام شود و سیاست‌های بهداشتی در سطح ملی و جهانی برای کنترل این تهدید پیاده‌سازی گردد. تنها با همکاری همگانی می‌توان این پاندمی خاموش را مهار کرد، پیش از آن‌که هزینه‌ای سنگین‌تر از آن‌چه در دوران کرونا تجربه کردیم، بر بشریت تحمیل شود.