اختلال تریکوتیلومانیا: کندن مو و علائم هشداردهنده آن را جدی بگیرید

آیا تا به حال خودتان را در حال کندن موهای‌تان دیده‌اید، بدون اینکه دلیل روشنی برای آن داشته باشید؟ این رفتار ممکن است به اختلالی به نام تریکوتیلومانیا مرتبط باشد. این اختلال روانی به‌طور خاص با میل شدید و غیرقابل کنترل برای کندن مو از نقاط مختلف بدن مانند سر، ابروها یا مژه‌ها شناخته می‌شود. در این مقاله، به بررسی این اختلال، علل بروز آن و گزینه‌های درمانی موجود می‌پردازیم تا آگاهی بیشتری در این زمینه ایجاد کنیم.

تریکوتیلومانیا چیست؟

تریکوتیلومانیا یا اختلال کندن مو یکی از اختلالات روانی است که به طور معمول با تکرار رفتار کندن مو همراه است. افراد مبتلا به این اختلال معمولاً در مواجهه با احساسات منفی یا اضطراب شدید، دست به کندن مو می‌زنند و پس از آن احساس آرامش یا رضایت می‌کنند. این اختلال می‌تواند تأثیرات جدی بر روی ظاهر فرد گذاشته و حتی باعث ریزش دائمی مو شود. به‌طور کلی، تریکوتیلومانیا یک اختلال روانی پیچیده است که اغلب در دوران نوجوانی شروع می‌شود.

تریکوتیلومانیا به‌ویژه در زنان شایع‌تر از مردان است و آمارها نشان می‌دهند که نسبت ابتلا در زنان حدود ۹ به ۱ است. اگرچه این اختلال هنوز در بسیاری از موارد ناشناخته باقی مانده، آمارهای جهانی نشان می‌دهند که درصد قابل‌توجهی از افراد در طول زندگی خود حداقل یک بار به آن مبتلا می‌شوند. با این حال، بسیاری از مبتلایان به دلیل شرم و ترس از قضاوت‌های اجتماعی، از درخواست کمک و درمان خودداری می‌کنند.

علل بروز تریکوتیلومانیا

علت دقیق تریکوتیلومانیا هنوز کاملاً مشخص نیست، اما این اختلال به‌طور معمول ناشی از ترکیب عوامل ژنتیکی، شیمیایی و روان‌شناختی است. در برخی از افراد، اختلال در عملکرد مغز و تفاوت‌های شیمیایی می‌تواند باعث بروز چنین رفتاری شود. علاوه بر این، تغییرات هورمونی، به‌ویژه در دوران بلوغ، می‌تواند به‌عنوان یک عامل محرک برای این اختلال عمل کند.

عوامل خطر و ژنتیکی:

مطالعات نشان می‌دهند که تریکوتیلومانیا در خانواده‌ها بیشتر دیده می‌شود، که این امر ممکن است به‌واسطه‌ی عوامل ژنتیکی یا وراثتی باشد. در واقع، برخی از افراد به‌طور طبیعی تمایل بیشتری به این رفتار دارند. از نظر روان‌شناختی، این اختلال ممکن است به‌عنوان یک مکانیسم خودتنظیمی در پاسخ به استرس یا احساسات ناخوشایند، به تدریج در فرد شکل بگیرد.

ارتباط تریکوتیلومانیا با استرس و اضطراب

یکی از ویژگی‌های بارز تریکوتیلومانیا این است که افراد مبتلا به آن، اغلب در زمان‌های استرس‌زا یا اضطراب شدید میل بیشتری به کندن مو پیدا می‌کنند. در واقع، این رفتار ممکن است به‌عنوان راهی برای مقابله با فشارهای روانی یا آرامش ذهنی عمل کند. تحقیقات نشان داده‌اند که افراد مبتلا به اختلالات اضطرابی ممکن است شدت علائم خود را بیشتر تجربه کنند.

یک مطالعه که در سال ۲۰۱۷ منتشر شد، به بررسی رابطه میان تریکوتیلومانیا و اختلالات اضطرابی پرداخته و نشان داد که افراد مبتلا به هر دو اختلال، علائم شدیدتری دارند و در کنترل تکانه‌های خود ناتوان‌تر هستند. این نتایج نشان‌دهنده این است که اضطراب می‌تواند محرک اصلی یا تشدیدکننده‌ی تریکوتیلومانیا باشد.

روش‌ های درمانی برای تریکوتیلومانیا

درمان تریکوتیلومانیا به‌طور معمول از طریق مداخلات رفتاری و روان‌درمانی صورت می‌گیرد. یکی از مؤثرترین روش‌های درمان، «آموزش وارونه‌سازی عادت» (Habit Reversal Training) است که به فرد کمک می‌کند تا رفتار خود را شناسایی و با آن مقابله کند.

مراحل درمان وارونه‌سازی عادت:

• شناسایی محرک‌ها: فرد باید آگاه شود که چه عواملی باعث آغاز رفتار کندن مو می‌شود.
• جایگزینی با رفتار سالم: فرد باید به‌جای کندن مو، به فعالیتی دیگر مانند فشردن توپ استرس یا مشت‌کردن دست روی آورد.
• کنترل محیط: تغییر محیط فرد به‌طوری که محرک‌های اصلی کاهش یابند، می‌تواند مؤثر باشد. برای مثال، استفاده از دستکش یا پوشاندن آینه‌ها برای جلوگیری از دیدن خود.

در بسیاری از موارد، داروهایی مانند ضدافسردگی‌های دسته SSRI (Selective Serotonin Reuptake Inhibitors) نیز برای درمان اختلالات اضطرابی یا افسردگی همراه تجویز می‌شود، اگرچه این داروها درمان مستقیم تریکوتیلومانیا نیستند، اما می‌توانند به کنترل علائم کمک کنند.

چگونه اطرافیان می‌ توانند کمک کنند؟

دوران بهبودی از تریکوتیلومانیا ممکن است طولانی و پرچالش باشد. اطرافیان فرد مبتلا باید با صبر و درک به او کمک کنند. اولین گام برای کمک به فرد مبتلا، ایجاد فضایی امن است که در آن فرد بتواند بدون ترس از قضاوت درباره مشکل خود صحبت کند. جملاتی مانند «فقط نکن» یا «خودتو کنترل کن» نه تنها مفید نیستند، بلکه می‌توانند باعث افزایش احساس شرم و انزوا شوند.

حمایت عملی از فرد مبتلا:

• فراهم کردن ابزارهای حسی مانند توپ استرس
• کمک به شناسایی محرک‌ها و راه‌اندازی استراتژی‌های مقابله‌ای
• حمایت مستمر و تشویق به دریافت درمان حرفه‌ای

نتیجه‌ گیری

تریکوتیلومانیا یک اختلال پیچیده است که نیاز به توجه و درمان حرفه‌ای دارد. اگرچه این اختلال می‌تواند تأثیرات منفی زیادی بر کیفیت زندگی فرد داشته باشد، اما با تشخیص به‌موقع و درمان مناسب، افراد مبتلا می‌توانند به‌طور مؤثر با آن مقابله کنند. همچنین، حمایت اطرافیان و فراهم کردن فضایی امن برای فرد مبتلا نقش حیاتی در روند بهبودی دارد.