ارتباط میان مصرف سیگار و ویپ با افزایش افسردگی و اضطراب در نوجوانان

نوجوانی یکی از حساس‌ترین دوره‌های زندگی هر فرد است که در آن، شخصیت، نگرش‌ها و عادت‌های فردی و اجتماعی شکل می‌گیرد. در این سن، بسیاری از نوجوانان با فشارهای محیطی، تحصیلی و اجتماعی دست و پنجه نرم می‌کنند و همین امر آن‌ها را در معرض رفتارهای پرخطر قرار می‌دهد. یکی از این رفتارهای پرخطر، مصرف مواد دخانی از جمله سیگار و ویپ (سیگار الکترونیکی) است که در سال‌های اخیر در میان نوجوانان با رشد چشمگیری همراه بوده است.

مطالعه‌ی جدیدی که در ژورنال معتبر «PLOS Mental Health» منتشر شده، نشان می‌دهد که میان مصرف سیگار یا ویپ و ابتلا به علائم روانی مانند افسردگی و اضطراب در نوجوانان، ارتباط معناداری وجود دارد. این مقاله به بررسی دقیق یافته‌های این تحقیق، تحلیل آمارها و نظرات کارشناسان می‌پردازد.

افزایش اضطراب و افسردگی در میان نوجوانان مصرف‌ کننده‌ دخانیات

نتایج جدید نشان می‌دهد نوجوانانی که از محصولات دخانی استفاده می‌کنند، نسبت به همسالان غیرمصرف‌کننده، بیشتر با اختلالات روانی مواجه هستند. این اختلالات عمدتاً به شکل افسردگی و اضطراب بروز پیدا می‌کنند.

طبق یافته‌های این پژوهش، حدود ۲۵.۲۱ درصد از نوجوانانی که در تحقیق شرکت کرده‌اند، علائم افسردگی و حدود ۲۹.۵۵ درصد علائم اضطراب را گزارش کرده‌اند. در میان این افراد، بیشترین میزان اختلال روانی مربوط به کسانی بوده که هم‌زمان از سیگار سنتی و ویپ استفاده می‌کرده‌اند. این موضوع زنگ خطری برای والدین، مسئولان آموزش‌وپرورش و سیاست‌گذاران حوزه‌ی سلامت روان نوجوانان به شمار می‌رود.

جزئیات تحقیق: بررسی داده‌ ها از سال ۲۰۲۱ تا ۲۰۲۳

برای درک بهتر تأثیر مصرف دخانیات بر وضعیت روانی نوجوانان، پژوهشگران دانشگاه «وست ویرجینیا» داده‌های مربوط به «نظرسنجی ملی مصرف دخانیات نوجوانان» را در بازه‌ی سال‌های ۲۰۲۱ تا ۲۰۲۳ تحلیل کردند.

در این تحقیق، داده‌های بیش از ۶۰ هزار نوجوان آمریکایی از مقاطع راهنمایی و دبیرستان مورد بررسی قرار گرفت. یافته‌های کلیدی عبارت‌اند از:

• ۲۱.۳۱ درصد از نوجوانان نوعی از محصولات دخانی را مصرف می‌کردند.
• ۹.۹۴ درصد فقط از ویپ استفاده می‌کردند.
• ۳.۶۱ درصد فقط سیگار و محصولات سنتی مانند قلیان یا پیپ مصرف می‌کردند.
• ۷.۸ درصد نیز هم‌زمان از هر دو نوع استفاده می‌کردند.

نتایج حاکی از آن است که گروه اخیر، یعنی مصرف‌کنندگان ترکیبی، بیشترین میزان اضطراب و افسردگی را گزارش کرده‌اند.

وضعیت مشابه در سایر کشورها؛ نگاهی به آمار بریتانیا

گرچه این تحقیق در ایالات متحده انجام شده، اما آمار کشورهای دیگر نیز از روندی مشابه حکایت دارد. بررسی آمار رسمی در بریتانیا نشان می‌دهد که حدود ۱.۱ میلیون نوجوان ۱۱ تا ۱۷ ساله در این کشور ویپ مصرف می‌کنند. همچنین حدود ۱۰۰ هزار نوجوان سیگار سنتی می‌کشند.

از سوی دیگر، در سال ۲۰۲۰، نزدیک به یک‌ششم کودکان ۵ تا ۱۶ ساله در بریتانیا دچار نوعی اختلال روانی بوده‌اند؛ این در حالی‌ است که این رقم در سال ۲۰۱۷ حدود یک‌نهم بوده است. این افزایش قابل توجه، زنگ خطری برای سلامت روان نسل جوان محسوب می‌شود.

کارشناسان چه می‌ گویند؟ تحلیل و دیدگاه‌ های تخصصی

با وجود نتایج نگران‌کننده‌ی این مطالعه، برخی متخصصان تأکید دارند که نمی‌توان با قطعیت رابطه‌ای علت و معلولی میان مصرف دخانیات و ابتلا به اختلالات روانی تعریف کرد. به گفته‌ی دکتر «لیون شاهاب» از انجمن روان‌شناسی بریتانیا، عوامل دیگری مانند سابقه‌ی خانوادگی اختلالات روانی نیز ممکن است نقش مهمی در این رابطه ایفا کنند.

وی همچنین خاطرنشان کرده است که بسیاری از نوجوانانی که دچار اضطراب یا افسردگی هستند، برای کاهش علائم خود به مصرف ویپ یا سیگار پناه می‌برند، که این خود می‌تواند به وابستگی و تشدید مشکلات روانی منجر شود. او معتقد است که وابستگی نوجوانان به ویپ از نظر شدت، مشابه وابستگی به نیکوتین سیگار است و این موضوع باید جدی گرفته شود.

همچنین دکتر «جاناتان لیوینگ‌استون-بنکس» از دانشگاه آکسفورد، با اشاره به این‌که نوجوانانی که از قبل دچار اختلالات روانی هستند، بیش از دیگران به سمت مصرف مواد دخانی گرایش دارند، تأکید کرده که این یافته‌ها اگرچه رابطه‌ی علت و معلولی را اثبات نمی‌کنند، اما نباید نادیده گرفته شوند. وی خاطرنشان کرده که شواهد موجود نشان می‌دهد ترک سیگار در بزرگ‌سالان به بهبود وضعیت روانی منجر می‌شود، پس ممکن است همین مسئله در مورد نوجوانان نیز صادق باشد.

لزوم مداخلات هدفمند در مدارس و جامعه

با توجه به یافته‌های فوق، نیاز به طراحی برنامه‌های آموزشی، مشاوره‌ای و مداخله‌ای ویژه در مدارس و نهادهای تربیتی بیش از پیش احساس می‌شود. نوجوانان در مقطع حساسی از رشد روانی و اجتماعی قرار دارند و هرگونه رفتار پرخطر در این دوره می‌تواند پیامدهای طولانی‌مدتی داشته باشد.

پژوهشگران تأکید می‌کنند که هرچند نمی‌توان با قطعیت علت را تعیین کرد، اما مشاهده‌ی ارتباط قوی میان مصرف دخانیات و افزایش اختلالات روانی، نشان‌دهنده‌ی نیاز فوری به اقدامات پیشگیرانه در سطح آموزش، سیاست‌گذاری و خدمات روان‌شناختی است.

نتیجه‌ گیری

در مجموع، یافته‌های این پژوهش اهمیت فوق‌العاده‌ی توجه به سلامت روان نوجوانان، به‌ویژه در ارتباط با مصرف دخانیات را برجسته می‌کند. افزایش اضطراب و افسردگی در میان نوجوانان مصرف‌کننده‌ی ویپ یا سیگار، می‌تواند زنگ خطری جدی برای جامعه باشد.

با تکیه بر نتایج این تحقیق، لازم است خانواده‌ها، مدارس و نهادهای بهداشتی به‌صورت یکپارچه برای کاهش مصرف دخانیات در نوجوانان تلاش کنند. ایجاد بسترهای آموزشی مؤثر، افزایش دسترسی به خدمات روان‌شناسی، و فرهنگ‌سازی عمومی درباره‌ی مضرات ویپ و سیگار می‌تواند گام مؤثری در راستای سلامت روان نسل آینده باشد.