کشف مکانیسم کلیدی مقاومت سلول‌ های سرطانی به شیمی‌ درمانی

یکی از بزرگ‌ترین چالش‌ها در درمان سرطان، مقاومت سلول‌های سرطانی به شیمی‌درمانی و عود مجدد تومورها است. حتی پس از نابودی بخش اعظم تومور، گروه کوچکی از سلول‌ها قادر به زنده ماندن و بازسازی بیماری هستند. پژوهش‌های اخیر دانشگاه کالیفرنیا سن‌دیه‌گو نشان داده‌اند که این سلول‌ها از مکانیسمی غیرژنتیکی استفاده می‌کنند تا از مرگ فرار کنند. کشف این مکانیسم می‌تواند مسیر درمان سرطان را دگرگون کند و راه را برای توسعه داروهای هدفمند جدید باز کند.

سلول‌ های پایدار و نقش آنها در مقاومت سرطان

در هر تومور سرطانی، گروه کوچکی از سلول‌ها به نام «سلول‌های پایدار» وجود دارند. این سلول‌ها برخلاف سایر سلول‌های تومور، به درمان‌های اولیه مانند شیمی‌درمانی پاسخ نمی‌دهند و در حالت «خواب زمستانی» باقی می‌مانند. برخلاف تصور رایج، این سلول‌ها جهش ژنتیکی خاصی ندارند، بلکه با استفاده از ترفندهای بیولوژیکی غیرژنتیکی زنده می‌مانند. پس از پایان اثر دارو، این سلول‌ها دوباره فعال می‌شوند و باعث عود بیماری می‌شوند. فهم این فرآیند می‌تواند به محققان کمک کند تا استراتژی‌های موثرتری برای پیشگیری از بازگشت سرطان طراحی کنند.

مکانیسم مقاومت به شیمی‌ درمانی: فعال‌ سازی آنزیم مرگ DFFB

در سلول‌های سالم، آنزیمی به نام DFFB مسئول خرد کردن DNA و مرگ سلولی در صورت آسیب‌دیدگی است. اما تحقیقات جدید نشان داده‌اند که سلول‌های پایدار سرطانی، این آنزیم را به صورت نیمه فعال به کار می‌گیرند.

فعالیت کم DFFB باعث ایجاد آسیب‌های خفیف به DNA می‌شود، که به جای مرگ سلول، سیگنال‌هایی برای ترمیم و مقاوم شدن در برابر استرس‌های محیطی مانند شیمی‌درمانی فعال می‌کند. این فرآیند به سلول امکان می‌دهد تا زنده بماند و بعداً جهش‌های دائمی و مقاوم‌کننده‌ای کسب کند. به گفته محققان، «سیگنال مرگ سلولی در این شرایط، به جای از بین بردن سلول، عملاً رشد مجدد سرطان را تقویت می‌کند.»

تفاوت مکانیسم غیر ژنتیکی با مقاومت دارویی کلاسیک

مقاومت دارویی در سرطان معمولاً به جهش‌های ژنتیکی نسبت داده می‌شود که ماه‌ها یا سال‌ها طول می‌کشد تا ایجاد شود. اما فعال‌سازی DFFB یک فرایند غیرژنتیکی و سریع است که در همان ابتدای درمان اتفاق می‌افتد. این مکانیسم، سلول‌ها را قادر می‌سازد تا زمان خریداری کنند و پس از آن جهش‌های دائمی پیدا کنند. بنابراین این فرایند، ریشه اولیه مقاومت به شیمی‌درمانی است و قبل از هرگونه تغییر ژنتیکی رخ می‌دهد.

شواهد آزمایشگاهی و مدل‌ های سرطان

آزمایش‌ها روی مدل‌های سرطان ریه، پستان و ملانوما نشان داد که غیرفعال کردن آنزیم DFFB در سلول‌های پایدار، مانع از بازگشت رشد تومور می‌شود. این یافته اهمیت بالقوه توسعه داروهایی را که مسیر فعال‌سازی DFFB را هدف قرار می‌دهند، برجسته می‌کند. چنین داروهایی می‌توانند بیماران را برای مدت طولانی‌تر در وضعیت بهبودی نگه دارند و از عود مجدد سرطان جلوگیری کنند.

اهمیت بالینی و آینده تحقیقات

کشف این مکانیسم، چشم‌انداز جدیدی در درمان سرطان ایجاد کرده است. با تمرکز بر سلول‌های پایدار و مسیر DFFB، پژوهشگران می‌توانند داروهای هدفمندتری بسازند که نه تنها تومور اولیه را از بین می‌برند، بلکه احتمال عود مجدد را نیز کاهش می‌دهند. این یافته‌ها همچنین نشان می‌دهند که درک کامل فرآیندهای غیرژنتیکی مقاومت دارویی به اندازه بررسی جهش‌های ژنتیکی اهمیت دارد.

نتیجه‌ گیری

پژوهش منتشر شده در ژورنال Nature Cell Biology نشان می‌دهد که فعال‌سازی خفیف آنزیم مرگ DFFB توسط سلول‌های سرطانی، یک مکانیسم کلیدی در مقاومت به شیمی‌درمانی است. این کشف به درک بهتر روند مقاومت دارویی کمک می‌کند و راه را برای توسعه استراتژی‌های درمانی نوین باز می‌کند. با تمرکز بر مهار مسیر DFFB، ممکن است بتوان بازگشت تومورها را کاهش داد و طول عمر و کیفیت زندگی بیماران مبتلا به سرطان را به طور قابل توجهی بهبود بخشید.