آذر 3, 1404
0
0
حمام برای بسیاری از ما نمادی از تمیزی و طراوت است؛ جایی که انتظار داریم آب و بخار و صابون، بدن را از آلودگی ها پاک کند. اما درست در همان نقطه ای که آب از سردوش خارج می شود، دنیای دیگری در جریان است. سردوش حمام، شلنگ آب و بخش پایانی لوله کشی، محل زندگی لایه های زنده ای از باکتری ها و قارچ ها هستند که شب ها و در زمان راکد ماندن آب، به سرعت رشد می کنند. این اکوسیستم کوچک شاید به ظاهر بی اهمیت باشد، اما پژوهش های جدید نشان می دهد که می تواند اثراتی واقعی بر سلامت ما بگذارد.
سردوش حمام یک سطح مرطوب، تاریک و گرم است و این ترکیب، محیطی ایده آل برای زندگی و رشد میکروب ها به شمار می رود. در طول ساعات بدون استفاده، آب باقی مانده در شلنگ و سردوش راکد می ماند و همین شرایط باعث تشکیل لایه های میکروبی می شود.
این لایه ها از میلیون ها سلول باکتری تشکیل شده اند که به سطح داخلی سردوش می چسبند و هنگام باز کردن شیر، بخشی از آنها با فشار آب جدا شده و در هوا پخش می شوند. بیشتر این باکتری ها بی خطرند، اما برخی گونه ها می توانند برای افراد حساس یا دارای بیماری زمینه ای خطرناک باشند. همین فرآیند ساده نشان می دهد که دوش گرفتن همیشه تنها آب و بخار نیست.
زیست لایه یا بیوفیلم، اجتماع چسبناک و زنده ای از میکروب هاست که در محیط های مرطوب تشکیل می شود و تقریبا به هر سطحی می چسبد. سردوش حمام، به دلیل ساختار پیچیده شلنگ و جریان متغیر آب، از بهترین محل ها برای تشکیل این لایه است.
زمانی که جریان آب متوقف می شود، مواد مغذی حل شده در آب و مقدار اندکی کربن آزاد شده از جنس شلنگ، غذای لازم برای باکتری ها را فراهم می کند. به مرور، این لایه رشد می کند و با هر بار باز کردن دوش، بخش هایی از آن به صورت قطره یا ذرات معلق در هوا جدا می شود. همین پدیده باعث می شود افراد در چند ثانیه اول باز کردن دوش، بیشترین تماس را با میکروب های معلق داشته باشند.
آزمایش های انجام شده در خانه ها و محیط های آزمایشگاهی نشان می دهد تعداد باکتری های داخل شلنگ دوش می تواند به میلیون ها یا حتی صد ها میلیون سلول در هر سانتی متر مربع برسد.
در میان این میکروب ها، برخی گونه های مایکوباکتریوم نیز یافت شده اند؛ گروهی که شامل بعضی سویه های بیماری زا مانند عامل سل و جذام است. محققان در بریتانیا حتی DNA قارچ هایی مانند مالاسزیا و اگزوفیالا نیز در سردوش ها پیدا کرده اند که اگرچه معمولا بی خطرند، اما در برخی شرایط می توانند سبب عفونت های فرصت طلب شوند.
این اطلاعات نشان می دهد که سردوش حمام یک محیط پویا و همیشه در حال تغییر است، نه یک سطح خنثی و تمیز.
مطالعات نشان می دهد که جمعیت میکروبی سردوش ثابت نمی ماند و طی هفته ها و ماه ها تغییر می کند. در یک پژوهش که روی ۴۸ دوش آزمایشی انجام شد، مشخص شد که زیست لایه در حدود چهار هفته اول به بیشترین حجم خود می رسد و سپس کاهش پیدا می کند، اما پس از چند ماه دوباره رشد می کند.
این تغییرات نشان دهنده چرخه طبیعی رشد و ریزش لایه های میکروبی است. مهم تر اینکه برخی باکتری های خطرناک مانند لژیونلا پنوموفیلا، عامل بیماری عفونت ریه، تنها پس از چهار هفته در برخی نمونه ها شناسایی شدند. این باکتری می تواند در دوره های راکد ماندن آب افزایش پیدا کند.
بیشتر افراد با استفاده روزمره از دوش، در معرض خطر جدی قرار نمی گیرند، زیرا جریان مکرر آب از شکل گیری لایه های ضخیم جلوگیری می کند. با این حال، برای افراد دارای سیستم ایمنی ضعیف، مانند سالمندان، بیماران قلبی، بیماران ریوی یا کسانی که به تازگی عمل جراحی داشته اند، خطر بیشتری مطرح است.
بیشترین احتمال تماس با میکروب ها در ۶۰ تا ۱۲۰ ثانیه اول باز کردن آب داغ رخ می دهد، زمانی که بیشترین ذرات معلق تولید می شود. همین موضوع باعث شده بیمارستان ها و مراکز درمانی مقررات سختگیرانه ای درباره تعویض و ضدعفونی سردوش ها داشته باشند.
ترکیب میکروبی سردوش تا حد زیادی به نوع آب بستگی دارد. در مناطقی که آب کلرزده است، معمولا مایکوباکتریوم های بیشتری یافت می شود، زیرا این باکتری ها مقاومت بالایی در برابر کلر دارند. خانه هایی که از آب چاه استفاده می کنند، ترکیب میکروبی متفاوتی دارند.
شرایط آب و هوایی نیز نقش دارد؛ محیط های گرم و مرطوب، شرایط مناسبی برای رشد باکتری ها ایجاد می کنند و میزان کلر باقیمانده در آب، تعداد میکروب های مقاوم را افزایش می دهد. این عوامل می توانند توضیح دهند که چرا برخی مناطق با نرخ بالاتر بیماری های تنفسی مرتبط با مایکوباکتریوم روبه رو هستند.
تحقیقات نشان می دهد جنس شلنگ و سردوش می تواند میزان رشد زیست لایه را تغییر دهد. شلنگ های ساخته شده از PVC-P نسبت به مدل های ساخته شده از PE-Xc، کربن بیشتری آزاد می کنند و همین ویژگی باعث رشد بسیار بیشتر باکتری ها می شود.
مطالعات هشت ماهه نشان داده اند که شلنگ های PVC-P می توانند تا ۱۰۰ برابر میکروب بیشتری تولید کنند. در مقابل، سردوش های فلزی ساده مانند استیل ضد زنگ و شلنگ های کوتاه با روکش PE-X یا PTFE شرایط کمتری برای تشکیل زیست لایه فراهم می کنند.
بنابراین انتخاب سردوش مناسب، می تواند تاثیر مستقیمی بر میزان میکروب های منتشر شده داشته باشد.
نوع پاشش دوش نیز بر تعداد ذرات معلق تاثیر دارد. حالت مه، تا پنج برابر بیشتر از حالت بارانی ذرات ریز قابل استنشاق تولید می کند.
برخی سردوش ها با عنوان ضد میکروب عرضه می شوند، اما تحقیقات نشان داده ابزار های حاوی نقره یا فیلتر های ویژه معمولا تاثیر اندکی بر کاهش پاتوژن ها دارند و اغلب فقط ترکیب میکروبی آب را تغییر می دهند.
در بیشتر موارد، تنها فیلتر های خطی دوش می توانند واقعا موثر باشند، اما نیاز به نگهداری زیاد و فشار آب مناسب دارند.
دمای آب و نحوه استفاده از دوش نقش زیادی در کاهش میکروب ها دارد. تماس با ذرات معلق در چند دقیقه اول بیشتر است، پس بهتر است در دوره هایی که دوش برای مدت طولانی استفاده نشده، ابتدا آب را ۳۰ تا ۶۰ ثانیه باز بگذارید.
همچنین تهویه مناسب حمام، می تواند ذرات زیر ۵ میکرومتر را که تا یک ساعت در هوا می مانند، کاهش دهد. روشن کردن فن حمام پس از دوش گرفتن، از موثر ترین روش ها برای کاهش ذرات معلق است.
تمیز کردن منظم سردوش یکی از موثر ترین راه ها برای کاهش زیست لایه است. عبور آب بسیار داغ، رسوب زدایی با آب لیمو یا محلول اسید سیتریک و برس کشیدن منافذ، می تواند رشد میکروب ها را تا حد زیادی کاهش دهد.
خیساندن سردوش در مخلوط لیمو و جوش شیرین نیز رسوبات معدنی را از بین می برد. رسوب ها معمولا مکان مناسبی برای لانه کردن باکتری ها هستند، بنابراین حذف آنها به طور غیرمستقیم باعث کاهش میکروب ها می شود.
در خانه هایی که فردی با سیستم ایمنی ضعیف زندگی می کند، بهتر است سردوش و شلنگ هر سال تعویض شوند.
سردوش حمام شاید یکی از ساده ترین وسایل خانه باشد، اما در دل خود یک اکوسیستم زنده و پیچیده دارد. این میکروب ها همیشه و در همه خانه ها وجود دارند و حذف کامل آنها ممکن نیست، اما می توان با چند اقدام ساده، تعداد و پراکندگی آن ها را کاهش داد. انتخاب سردوش مناسب، شست و شوی منظم، تهویه کافی و استفاده درست از دوش، می تواند سهم مهمی در کاهش باکتری هایی داشته باشد که هنگام حمام کردن در هوا پخش می شوند.
اگر به این اکوسیستم کوچک به چشم بخشی طبیعی از محیط خانه نگاه کنیم، کنترل آن منطقی تر و آسان تر خواهد بود و سلامت اعضای خانواده نیز بهتر حفظ می شود.
اولین دیدگاه را شما بنویسید