دیابت چگونه اندام‌ های حیاتی بدن را تهدید می‌ کند؟

دیابت تنها یک بیماری مزمن مرتبط با قند خون نیست؛ بلکه تهدیدی جدی برای سلامت تمام اندام‌های بدن به شمار می‌رود. اگر قند خون به درستی کنترل نشود، می‌تواند تأثیرات زیانباری بر قلب، عروق، کلیه‌ها، چشم‌ها و سیستم عصبی برجای بگذارد. در این مقاله، با استناد به اطلاعات به‌روز پزشکی، به بررسی دقیق آسیب‌هایی که دیابت به اندام‌های مختلف وارد می‌کند و راهکارهای پیشگیری و مدیریت آن می‌پردازیم.

نقش دیابت در تخریب عملکرد قلب و عروق

بیماران دیابتی، به‌ویژه آن‌هایی که قند خون بالایی دارند، به‌طور قابل‌توجهی در معرض خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی هستند. مطالعات پزشکی نشان می‌دهد که افراد مبتلا به دیابت دو تا چهار برابر بیشتر از دیگران در خطر سکته قلبی و نارسایی‌های قلبی قرار دارند.

• قند خون بالا به مرور زمان باعث آسیب به دیواره داخلی رگ‌ها می‌شود و زمینه‌ساز تشکیل پلاک‌های چربی در عروق کرونر قلب می‌گردد.
• این وضعیت با ایجاد التهاب مزمن و افزایش استرس اکسیداتیو، عملکرد عروق را مختل می‌کند و منجر به کاهش خون‌رسانی به عضله قلب می‌شود.
• دیابت همچنین باعث اختلال در چربی خون می‌شود که شامل افزایش تری‌گلیسیرید، کاهش کلسترول مفید (HDL) و افزایش کلسترول مضر (LDL) است.
• فشار خون بالا و مقاومت به انسولین نیز از جمله عوامل تشدیدکننده مشکلات قلبی در بیماران دیابتی هستند.

تنها کنترل قند کافی نیست؛ رویکرد جامع برای مدیریت بیماری

گرچه کنترل سطح قند خون اهمیت بالایی دارد، اما این تنها بخشی از مسیر پیشگیری از عوارض دیابت است. برای جلوگیری از آسیب به اندام‌های حیاتی، لازم است بیمار سبک زندگی خود را در چندین حوزه اصلاح کند.

• کنترل فشار خون، کلسترول و وزن بدن نقش تعیین‌کننده‌ای در سلامت عمومی بیمار دیابتی دارد.
• حتی اگر شاخص HbA1c (میانگین قند خون در سه ماه اخیر) در حد مطلوبی باشد، در صورت بی‌توجهی به سایر فاکتورها، همچنان خطر بروز عوارض قلبی وجود دارد.
• فعالیت بدنی منظم، پرهیز از سیگار، خواب کافی و کنترل استرس از دیگر موارد حیاتی در پیشگیری از پیشرفت بیماری است.

تغذیه و تحرک؛ ستون‌ های پیشگیری از عوارض دیابت

برای محافظت از قلب، کلیه‌ها و سایر اندام‌های در معرض آسیب، اصلاح تغذیه و افزایش تحرک بدنی دو گام ضروری هستند. این موارد باید به‌عنوان بخشی از سبک زندگی دائمی بیماران دیابتی در نظر گرفته شوند.

• رژیم غذایی مناسب شامل مصرف کم چربی‌های اشباع، نمک و قند، و افزایش مصرف فیبر، سبزیجات، میوه‌ها، غلات کامل و ماهی است.
• بیماران دیابتی باید حداقل ۱۵۰ دقیقه در هفته فعالیت هوازی مانند پیاده‌روی تند انجام دهند.
• کاهش ۵ تا ۱۰ درصدی وزن بدن می‌تواند تأثیر چشمگیری در کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی داشته باشد.

داروهای نوین دیابت؛ کنترل قند و محافظت از قلب

در سال‌های اخیر، داروهایی وارد بازار شده‌اند که نه‌تنها قند خون را کاهش می‌دهند بلکه اثرات حفاظتی بر روی قلب دارند. انتخاب داروی مناسب باید با نظر پزشک و بر اساس شرایط فردی بیمار صورت گیرد.

• مهارکننده‌های SGLT۲ مانند «داپاگلیفلوزین» و «امپاگلیفلوزین»، به کاهش فشار خون، کاهش وزن و کاهش خطر نارسایی قلبی کمک می‌کنند.
• آگونیست‌های GLP-۱ مانند «لیراگلوتاید» و «سماگلوتاید» علاوه بر کنترل قند، تأثیرات مثبتی بر کاهش اشتها و بهبود عملکرد قلب دارند.
• استفاده هدفمند از این داروها باید همراه با پیگیری منظم و بررسی‌های آزمایشگاهی باشد.

آیا مصرف آسپرین برای بیماران دیابتی توصیه می‌ شود؟

یکی از سؤالات رایج درباره مراقبت از بیماران دیابتی، مصرف آسپرین برای پیشگیری از بیماری‌های قلبی است. این دارو باید با احتیاط و زیر نظر پزشک مصرف شود، زیرا مزایا و معایب خاص خود را دارد.

• آسپرین معمولاً به افراد بالای ۵۰ سال که دارای عوامل خطر مانند سابقه خانوادگی، فشار خون بالا یا کلسترول بالا هستند، توصیه می‌شود.
• مصرف خودسرانه آسپرین می‌تواند منجر به خون‌ریزی معده یا روده شود.
• بررسی‌های دقیق توسط پزشک برای تعیین ضرورت و دوز مصرف آسپرین ضروری است.

مقادیر طبیعی قند خون در افراد مختلف

برای ارزیابی وضعیت دیابت یا پیش‌دیابت، آگاهی از محدوده‌های نرمال قند خون اهمیت زیادی دارد. این مقادیر بر اساس زمان آزمایش (ناشتا یا بعد از غذا) و شاخص HbA1c سنجیده می‌شوند.

افراد سالم:

• قند ناشتا: ۷۰ تا ۹۹ میلی‌گرم در دسی‌لیتر
• دو ساعت پس از غذا: کمتر از ۱۴۰ میلی‌گرم
• HbA1c: کمتر از ۵.۷ درصد

افراد در مرحله پیش‌ دیابت:

• قند ناشتا: ۱۰۰ تا ۱۲۵ میلی‌گرم
• دو ساعت پس از غذا: ۱۴۰ تا ۱۹۹ میلی‌گرم
• HbA1c: بین ۵.۷ تا ۶.۴ درصد

افراد مبتلا به دیابت:

• قند ناشتا: ۱۲۶ میلی‌گرم یا بیشتر (در دو نوبت جداگانه)
• دو ساعت پس از غذا: بیش از ۲۰۰ میلی‌گرم
• HbA1c: از ۶.۵ درصد یا بالاتر

توجه: در افراد سالمند، مقدار HbA1c معمولاً زیر ۸ درصد در نظر گرفته می‌شود. در دوران بارداری و در کودکان دیابتی نیز مقادیر مرجع متفاوت است و باید توسط پزشک تعیین گردد.

نتیجه‌ گیری

دیابت یک بیماری مزمن اما قابل‌کنترل است که با مدیریت درست می‌توان از بسیاری از عوارض آن جلوگیری کرد. قلب، کلیه، چشم و سایر اندام‌های حیاتی در صورت کنترل ضعیف قند خون، به‌سرعت در معرض آسیب قرار می‌گیرند. ترکیبی از تغذیه سالم، تحرک بدنی، مصرف داروهای مؤثر و چکاپ منظم، کلیدهای اصلی کنترل دیابت هستند. آگاهی، پیشگیری و اقدام به‌موقع، سه اصل حیاتی برای محافظت از بدن در برابر این بیماری خاموش و پرهزینه هستند.