آبان 21, 1404
0
0
دیابت یکی از بیماری‌های مزمن و شایع قرن حاضر است که نه‌تنها بدن، بلکه ذهن انسان را نیز درگیر می‌کند. در حالی‌که بسیاری از بیماران تنها بر مصرف دارو، رژیم غذایی و کنترل وزن تمرکز دارند، یکی از عوامل کمتر شناخته‌شده اما بسیار مهم در مدیریت این بیماری، استرس روانی است. پژوهش‌های جدید نشان می‌دهد که استرس می‌تواند هم از نظر فیزیولوژیکی و هم از نظر رفتاری، بر کنترل قند خون اثر بگذارد و روند درمان دیابت را دشوارتر کند.
استرس یک واکنش طبیعی بدن به فشارهای محیطی، هیجانی یا فکری است. اما وقتی استرس مزمن و طولانی‌مدت می‌شود، می‌تواند به طور مستقیم بر عملکرد هورمون‌ها و سیستم متابولیسم بدن تأثیر بگذارد.
هنگامی‌که فرد دچار استرس می‌شود، بدن برای مقابله با آن، هورمون‌هایی مانند آدرنالین و کورتیزول ترشح می‌کند. این هورمون‌ها با افزایش قند خون، انرژی لازم برای واکنش سریع بدن را فراهم می‌کنند. در افراد سالم، این تغییر موقتی است و بدن به‌سرعت به حالت طبیعی بازمی‌گردد. اما در بیماران مبتلا به دیابت، این افزایش قند خون ممکن است پایدار بماند و کنترل بیماری را دشوار کند.
علاوه بر این، استرس مداوم می‌تواند حساسیت سلول‌ها به انسولین را کاهش دهد؛ به این معنا که بدن بیمار برای جذب گلوکز نیاز به انسولین بیشتری پیدا می‌کند. در نتیجه، قند خون در سطح بالاتری باقی می‌ماند و احتمال بروز عوارض دیابت بیشتر می‌شود.
استرس فقط از طریق تغییرات فیزیولوژیکی بر دیابت اثر نمی‌گذارد، بلکه رفتار و سبک زندگی بیماران را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد.
افرادی که تحت فشار روانی قرار دارند معمولاً تمایل بیشتری به انجام رفتارهای ناسالم دارند؛ مانند بی‌نظمی در خواب، پرخوری، کاهش فعالیت بدنی یا مصرف مواد محرک. بسیاری از افراد در زمان استرس، برای یافتن آرامش موقت به غذاهای چرب، شیرین یا آماده روی می‌آورند، در حالی که این انتخاب‌ها باعث افزایش وزن و بالا رفتن قند خون می‌شود.
همچنین در شرایط استرس‌زا، انگیزه‌ی بیماران برای مراقبت از خود کاهش می‌یابد. ممکن است داروهای خود را به موقع مصرف نکنند، آزمایش قند خون را فراموش کنند یا حتی وعده‌های غذایی را از دست بدهند. مجموعه‌ی این رفتارها در طول زمان، کنترل دیابت را دشوارتر و احتمال عوارض بیماری را بیشتر می‌کند.
تحقیقات نشان داده است که در دوره‌های استرس شدید، سطح قند خون بیماران دیابتی افزایش می‌یابد و پاسخ بدن به انسولین کاهش پیدا می‌کند.
استرس علاوه بر افزایش مستقیم قند خون، باعث افزایش التهاب عمومی بدن نیز می‌شود. التهاب مزمن می‌تواند عملکرد رگ‌های خونی را مختل کند و زمینه‌ساز بروز بیماری‌های قلبی، کلیوی و عصبی در بیماران دیابتی شود.
به بیان دیگر، استرس مداوم مانند حلقه‌ای معیوب عمل می‌کند: استرس باعث افزایش قند خون می‌شود، قند خون بالا منجر به خستگی و اضطراب بیشتر می‌شود، و در نهایت بیمار در چرخه‌ای از فشار روانی و جسمی گرفتار می‌شود.
سلامت روان و سلامت جسم به‌شدت به هم پیوسته‌اند. افسردگی، اضطراب و احساس ناتوانی می‌توانند توانایی فرد را برای کنترل دیابت کاهش دهند.
افرادی که با احساس افسردگی یا اضطراب مزمن زندگی می‌کنند، معمولاً کمتر به درمان خود پایبند هستند. آن‌ها ممکن است جلسات پزشک را از دست بدهند یا تغذیه‌ی مناسبی نداشته باشند. از سوی دیگر، بالا بودن مداوم قند خون نیز می‌تواند باعث تغییرات خلقی و تحریک‌پذیری بیشتر شود.
بنابراین درمان دیابت تنها با دارو یا رژیم غذایی ممکن نیست؛ بلکه باید جنبه‌های روانی و هیجانی زندگی بیمار نیز در نظر گرفته شود. روان‌درمانی، مشاوره و حمایت اجتماعی نقش کلیدی در این مسیر دارند.
مدیریت استرس یکی از ارکان اصلی کنترل موفق دیابت است. خوشبختانه روش‌های مؤثر و علمی بسیاری وجود دارد که می‌تواند به بیماران کمک کند تا استرس خود را کاهش دهند و کیفیت زندگی‌شان را بهبود بخشند.
یکی از روش‌های مؤثر، تمرین تنفس عمیق و آرام‌سازی عضلانی است که باعث کاهش سطح هورمون‌های استرس و تنظیم فشار خون می‌شود. تمرین‌های یوگا، مدیتیشن و ذهن‌آگاهی (Mindfulness) نیز به بیماران کمک می‌کند تا حضور ذهن بیشتری داشته باشند و هیجان‌های خود را بهتر کنترل کنند.
روش دیگر، درمان شناختی – رفتاری (CBT) است که به بیماران می‌آموزد چگونه افکار منفی و نگرانی‌های غیرمنطقی خود را شناسایی و جایگزین افکار سالم‌تر کنند. این روش می‌تواند در کاهش اضطراب، افزایش انگیزه و بهبود پایبندی به درمان مؤثر باشد.
هیچ درمانی بدون حمایت اطرافیان کامل نیست. ارتباط مؤثر با خانواده، دوستان و گروه‌های حمایتی می‌تواند احساس امنیت و تعلق را در بیماران افزایش دهد.
وقتی فرد احساس کند در مسیر درمان تنها نیست، سطح استرس او کاهش می‌یابد و توانایی بیشتری برای کنترل بیماری پیدا می‌کند. حتی گفت‌وگوهای روزمره با نزدیکان یا حضور در جمع‌های مثبت می‌تواند تأثیر روانی مثبتی بر بیماران داشته باشد.
علاوه بر حمایت روانی، داشتن خواب کافی، تغذیه‌ی سالم، ورزش منظم و پرهیز از مصرف سیگار و الکل از عوامل بسیار مؤثر در کاهش استرس و بهبود کنترل دیابت هستند.
استرس دشمن خاموش کنترل دیابت است. بسیاری از بیماران، بدون اینکه متوجه باشند، با تحمل استرس‌های روزمره باعث افزایش قند خون و کاهش اثر درمان می‌شوند. کنترل استرس به اندازه‌ی مصرف دارو و رعایت رژیم غذایی اهمیت دارد.
بهترین راهکار، ایجاد تعادل میان ذهن و بدن است. ورزش منظم، خواب کافی، تغذیه‌ی سالم، ارتباط مثبت با دیگران و استفاده از روش‌های روان‌شناختی مانند مدیتیشن و درمان شناختی – رفتاری می‌تواند نه‌تنها استرس را کاهش دهد، بلکه کیفیت زندگی بیماران دیابتی را نیز به‌طور چشمگیری افزایش دهد.
اولین دیدگاه را شما بنویسید