آبان 4, 1404
0
0
مطالعات جدید نشان داده‌اند که ساعت کار ما، فقط بر کیفیت خواب یا خلق‌وخو تأثیر ندارد، بلکه ممکن است بر عملکرد کلیه‌ها نیز اثر بگذارد. افرادی که در شیفت شب یا خارج از ساعات کاری معمول فعالیت دارند، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به سنگ کلیه هستند. این بیماری دردناک نه‌تنها کیفیت زندگی فرد را پایین می‌آورد، بلکه در موارد شدید می‌تواند منجر به بستری شدن یا آسیب دائمی کلیه شود. در ادامه، یافته‌های علمی جدید در این زمینه را مرور می‌کنیم و به بررسی علت این ارتباط و راه‌های کاهش خطر آن می‌پردازیم.
کار در ساعات غیرمعمول روز، به‌ویژه شیفت شب، از دیدگاه فیزیولوژیک نوعی «چالش برای بدن» محسوب می‌شود. ساعت زیستی بدن، یا همان ریتم شبانه‌روزی، نقش مهمی در تنظیم عملکردهای حیاتی دارد؛ از جمله تعادل آب و الکترولیت‌ها، فشار خون و ترشح هورمون‌های تنظیم‌کننده‌ی کلیه. وقتی این ساعت در اثر بی‌نظمی خواب و استرس کاری مختل می‌شود، تعادل در سیستم کلیوی نیز بر هم می‌خورد.
مطالعه‌ای که نتایج آن در نشریه معتبر Mayo Clinic Proceedings منتشر شد، با بررسی داده‌های بیش از ۲۲۰ هزار نفر از شرکت‌کنندگان در «بانک زیستی بریتانیا» نشان داد که افراد شیفت‌کار ۱۵ درصد بیشتر از دیگران در معرض ابتلا به سنگ کلیه هستند. این مطالعه، اولین تحقیق گسترده‌ای است که به‌طور دقیق ارتباط بین الگوی کاری و تشکیل سنگ کلیه را بررسی می‌کند.
بدن انسان به طور طبیعی برای فعالیت در روز و استراحت در شب برنامه‌ریزی شده است. وقتی این چرخه برهم می‌خورد، میزان هورمون‌هایی مانند آلدوسترون و وازوپرسین که در تنظیم آب و نمک نقش دارند، تغییر می‌کند. این تغییرات موجب افزایش غلظت ادرار و رسوب مواد معدنی در کلیه می‌شود، فرایندی که سنگ کلیه را شکل می‌دهد.
همچنین، کم‌خوابی و استرس مداوم باعث افزایش ترشح هورمون کورتیزول و کاهش عملکرد سیستم ایمنی می‌شود. ترکیب این عوامل، بدن را مستعد کم‌آبی (دهیدراسیون) و التهاب می‌کند که هر دو از عوامل کلیدی تشکیل سنگ کلیه هستند. پژوهشگران دانشگاه سان یات‌سن در چین تأکید دارند که اختلال در ریتم شبانه‌روزی می‌تواند به طور مستقیم بر عملکرد سلول‌های کلیوی تأثیر بگذارد و توانایی کلیه در فیلتر کردن مواد زائد را کاهش دهد.
اگرچه نوبت‌کاری عامل اصلی در این تحقیق بود، اما سبک زندگی نیز نقش پررنگی دارد. کارگران شیفتی معمولاً خواب نامنظم، مصرف مایعات کمتر و رژیم غذایی ناسالم‌تری دارند. مصرف زیاد کافئین، غذاهای شور و نوشیدنی‌های قندی نیز احتمال تجمع کریستال‌های معدنی در کلیه را افزایش می‌دهد.
سیگار کشیدن، اضافه‌وزن و بی‌تحرکی هم از دیگر عوامل تقویت‌کننده این خطر هستند. نتایج بررسی نشان می‌دهد که کارگران کم‌تحرک و جوان‌تر بیشتر در معرض تشکیل سنگ کلیه قرار دارند. نکته جالب اینکه در افرادی که مدت‌زمان بیشتری به نوبت‌کاری ادامه داده‌اند، خطر کمی کاهش یافته است؛ احتمالاً به این دلیل که افراد سالم‌تر دوام بیشتری در محیط کار دارند یا بدن آن‌ها به مرور با الگوی کاری سازگار می‌شود.
سنگ کلیه اغلب تا زمانی که حرکت نکند، علامتی ندارد، اما وقتی جابه‌جا می‌شود، درد شدیدی ایجاد می‌کند. توجه به علائم اولیه می‌تواند از بروز حملات شدید جلوگیری کند.
پیش از بیان علائم، باید دانست که هر دردی در ناحیه پهلو یا زیر دنده‌ها، به‌ویژه اگر با تب، تهوع یا تغییر رنگ ادرار همراه باشد، باید جدی گرفته شود. مراجعه سریع به پزشک می‌تواند از انسداد مجاری ادراری و عفونت جلوگیری کند.
علائم شایع سنگ کلیه عبارت‌اند از:
پیشگیری از سنگ کلیه به‌ویژه برای کسانی که در شیفت شب کار می‌کنند، کاملاً امکان‌پذیر است. اولین قدم، حفظ هیدراتاسیون بدن است. نوشیدن حداقل ۸ تا ۱۰ لیوان آب در روز به بدن کمک می‌کند تا مواد زائد را رقیق کرده و از تشکیل کریستال‌ها جلوگیری کند.
پژوهش‌های جدید مؤسسه ملی سلامت آمریکا (NIH) نشان می‌دهد که خواب منظم و کیفیت خواب خوب، عملکرد کلیه را تا ۲۰ درصد بهبود می‌دهد. بنابراین، کارگران شیفتی باید تلاش کنند حتی در روز، خواب کافی و پیوسته داشته باشند.
راهکارهای توصیه‌شده برای پیشگیری:
نتایج این مطالعه پیام روشنی برای کارفرمایان دارد: طراحی محیط کاری سالم، نه‌تنها بهره‌وری را افزایش می‌دهد، بلکه از بروز بیماری‌های پرهزینه مانند سنگ کلیه جلوگیری می‌کند. تنظیم برنامه‌های کاری منعطف‌تر، فراهم کردن دسترسی آسان به آب آشامیدنی، ایجاد فضاهای استراحت و آموزش کارکنان درباره سبک زندگی سالم، از اقداماتی است که می‌تواند به سلامت نیروی کار کمک کند.
به گفته‌ی دکتر «یین یانگ»، سرپرست این پژوهش، حمایت سازمانی از کارگران شب‌کار می‌تواند بار سنگینی از دوش نظام سلامت بردارد.
تحقیقات تازه نشان می‌دهند که شیفت‌کاری شبانه، فقط یک چالش شغلی نیست بلکه تهدیدی واقعی برای سلامت کلیه‌هاست. اختلال در ساعت زیستی بدن، کم‌آبی و تغذیه نامناسب، مجموعه‌ای از عوامل را ایجاد می‌کند که در نهایت می‌توانند به سنگ کلیه منجر شوند.
خبر خوب این است که با آگاهی، تغییر عادت‌ها و حمایت کارفرمایان می‌توان از این خطر پیشگیری کرد. نوشیدن آب کافی، داشتن خواب منظم، تغذیه سالم و انجام چکاپ‌های دوره‌ای، می‌تواند تفاوت بزرگی در حفظ سلامت کلیه‌ها ایجاد کند.
اولین دیدگاه را شما بنویسید