یافته‌ های جدید علمی درباره تأثیر موقت اسیدهای چرب مفید امگا 3

امگا ۳ یکی از پرمناقشه‌ترین مکمل‌های تغذیه‌ای در دنیای علم است. سال‌هاست پزشکان و متخصصان تغذیه درباره فواید آن برای سلامت قلب، مغز و متابولیسم بدن صحبت می‌کنند، اما پرسش مهمی که اکنون با شواهد علمی جدید مطرح شده این است: «آیا این مزایا دائمی هستند یا با توقف مصرف، بدن به حالت اولیه بازمی‌گردد؟»

پژوهشگران دانشگاه هلسینکی در مطالعه‌ای تازه به این نتیجه رسیده‌اند که مزایای قلبی و عروقی امگا ۳، به‌ویژه نوع خاصی از آن به نام «ایکوزاپنتانوئیک اسید» (EPA)، تنها در زمان مصرف مداوم وجود دارند و پس از قطع مصرف، اثرات مثبت آن به‌سرعت از بین می‌رود. این یافته‌ تازه نگاه دانشمندان را به نحوه‌ی عملکرد امگا ۳ تغییر داده است.

یافته‌ های تازه درباره امگا ۳ و تأثیر متفاوت آن بر بدن افراد

پژوهش جدید دانشگاه هلسینکی نشان داده است که واکنش بدن به امگا ۳، در هر فرد منحصر به فرد است. به عبارت دیگر، آنچه برای یک نفر مفید است ممکن است برای دیگری تأثیر کمتری داشته باشد. این تفاوت ناشی از ساختار ژنتیکی و الگوی متابولیکی بدن هر فرد است، عاملی که پژوهشگران از آن با عنوان «اثر انگشت لیپیدی» یاد می‌کنند.

اسید چرب EPA که از اصلی‌ترین ترکیبات روغن ماهی محسوب می‌شود، در سال‌های اخیر به‌عنوان یکی از مکمل‌های مؤثر در کاهش خطر سکته، بهبود جریان خون و تنظیم کلسترول مطرح شده است. اما نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که اثرات مثبت EPA در بدن، پایدار نیستند و به مصرف مداوم وابسته‌اند.

• امگا ۳ می‌تواند التهاب‌های مزمن را کاهش دهد و انعطاف‌پذیری رگ‌های خونی را بهبود بخشد.
• ترکیبات EPA باعث می‌شوند چربی‌های بد خون (LDL) کمتر به دیواره شریان‌ها بچسبند.
• با این حال، پس از قطع مصرف، این اثرات در مدت کوتاهی از بین می‌روند.

هدف و روش انجام پژوهش

هدف محققان، بررسی نحوه تأثیر EPA بر افراد سالم با سطح نرمال کلسترول بود. برای این منظور، ۳۸ داوطلب سالم طی چند هفته مکمل‌های حاوی دوز بالای EPA مصرف کردند. سپس نمونه‌های خونی آن‌ها پیش و پس از دوره مصرف تحلیل شد تا میزان جذب، تغییر در چربی‌های خون و پایداری اثرات مورد بررسی قرار گیرد.

پژوهشگران مشاهده کردند که غلظت EPA در خون افراد، پس از شروع مصرف، چندین برابر افزایش می‌یابد. اما پس از قطع مصرف، این سطح در مدت کوتاهی به حالت قبل بازمی‌گردد. جالب‌تر اینکه نوع واکنش متابولیکی در هر فرد متفاوت بود؛ به‌طوری که برخی افراد اثرات قوی‌تری تجربه کردند، در حالی که در دیگران تغییر چشمگیری مشاهده نشد.

پروفسور «کاتارینا اوورنی» از دانشگاه هلسینکی توضیح می‌دهد: «بدن هر فرد ساختار چربی خاص خود را دارد. ما در این پژوهش دریافتیم که ترکیب لیپیدهای خون مانند اثر انگشت، در هر انسان منحصربه‌فرد است و همین تفاوت باعث واکنش‌های متفاوت به امگا ۳ می‌شود.»

نتایج کلیدی مطالعه

نتایج این مطالعه چند نکته اساسی را درباره عملکرد امگا ۳ روشن کرده است. در حالی که بسیاری از مطالعات گذشته بر فواید عمومی امگا ۳ تأکید داشتند، پژوهش حاضر نشان می‌دهد که استمرار مصرف نقش حیاتی در حفظ اثرات آن دارد.

• افرادی که در آغاز مطالعه سطح پایینی از EPA در خون داشتند، بیشترین بهبود را نشان دادند.
• مصرف منظم EPA باعث کاهش چسبندگی چربی‌ها به دیواره رگ‌ها و پیشگیری از آترواسکلروز (تصلب شرایین) شد.
• پس از قطع مصرف، این اثرات مفید ظرف چند روز تا چند هفته از بین رفتند.
• به نظر می‌رسد بدن، ذخیره‌ی پایداری از EPA تشکیل نمی‌دهد و برای حفظ فواید، باید به‌صورت مداوم آن را دریافت کند.

به گفته‌ی دکتر «لائوری آیکاس»، پژوهشگر و نویسنده همکار مقاله: «اثر EPA همانند یک جریان پیوسته است؛ تا زمانی که ادامه دارد، رگ‌ها در وضعیت مطلوبی هستند، اما به‌محض توقف، بدن به حالت اولیه بازمی‌گردد.»

بررسی نقش متابولیسم و تفاوت‌ های فردی در جذب امگا ۳

یکی از مهم‌ترین یافته‌های این پژوهش، تأثیر تفاوت‌های ژنتیکی و متابولیکی در واکنش بدن به مکمل‌های امگا ۳ بود. برخی افراد به‌طور طبیعی توانایی جذب و تبدیل EPA به ترکیبات فعال را دارند، در حالی که در دیگران این فرایند کندتر یا ضعیف‌تر انجام می‌شود.

به‌عنوان مثال، کسانی که رژیم غذایی‌شان سرشار از چربی‌های اشباع یا قندهای ساده است، ممکن است از مزایای امگا ۳ به‌خوبی بهره‌مند نشوند. در مقابل، افرادی که رژیم غذایی سالم، فعالیت بدنی منظم و سیستم متابولیکی متعادل دارند، پاسخ بهتری دریافت می‌کنند.

مطالعات گذشته نیز نشان داده‌اند که سطح ویتامین D، سلامت کبد و عملکرد آنزیم‌های چربی‌ساز، در نحوه جذب و استفاده بدن از امگا ۳ تأثیر مستقیم دارند.

گام‌ های بعدی پژوهش و جهت‌ گیری‌ های علمی آینده

گروه تحقیقاتی دانشگاه هلسینکی اکنون قصد دارد در سطح سلولی بررسی کند که EPA چگونه عملکرد سلول‌های ایمنی و التهابی را تغییر می‌دهد. به‌ویژه تمرکز بر تولید «لیپید مدیاتورها» یا مولکول‌های ضد التهاب است که نقش مهمی در کنترل التهاب‌های مزمن و پیشگیری از بیماری‌های قلبی دارند.

پروفسور اوورنی تأکید می‌کند: «درک نحوه‌ی تعامل بین تغذیه و متابولیسم بدن، کلید طراحی رژیم‌های شخصی‌سازی‌شده برای پیشگیری از بیماری‌های قلبی است. شاید در آینده بتوانیم با تحلیل اثر انگشت لیپیدی هر فرد، دوز و نوع مناسب امگا ۳ را تعیین کنیم.»

چند توصیه علمی برای استفاده بهتر از امگا ۳:

تحقیقات جدید نشان می‌دهد که برای حفظ اثرات مفید امگا ۳ باید مصرف آن را به‌صورت مستمر ادامه داد. قطع ناگهانی مصرف نه تنها فواید قلبی را از بین می‌برد، بلکه ممکن است باعث بازگشت التهاب‌های مزمن شود.

• مصرف روزانه‌ی ۱۰۰۰ تا ۲۰۰۰ میلی‌گرم EPA یا DHA (با نظر پزشک) می‌تواند برای سلامت قلب مفید باشد.
• امگا ۳ باید همراه وعده‌ی غذایی حاوی چربی مصرف شود تا جذب بهتری داشته باشد.
• افراد با مشکلات انعقاد خون یا مصرف‌کنندگان داروهای ضد پلاکت، باید پیش از مصرف با پزشک مشورت کنند.
• منابع طبیعی امگا ۳ شامل ماهی‌های چرب مانند سالمون، ساردین و ماهی خال‌مخالی هستند.

نتیجه‌ گیری

یافته‌های تازه‌ی دانشگاه هلسینکی نشان می‌دهد که فواید امگا ۳، به‌ویژه نوع EPA، مشروط به مصرف مداوم و منظم است. این مکمل نمی‌تواند اثرات دائمی در بدن ایجاد کند و در صورت قطع مصرف، سطح آن در خون به‌سرعت کاهش می‌یابد.

در نتیجه، افرادی که از مکمل‌های امگا ۳ برای تقویت سلامت قلب، کاهش التهاب یا بهبود متابولیسم استفاده می‌کنند، باید بدانند که استمرار مصرف اهمیت حیاتی دارد. همچنین، واکنش بدن به این ماده ممکن است در افراد مختلف متفاوت باشد و این موضوع زمینه‌ساز تحقیقات گسترده‌تری برای تدوین رژیم‌های شخصی‌سازی‌شده در آینده خواهد بود.