نتایج پژوهش ۲۱ ساله: آلودگی هوا و افزایش ریسک تومور مغزی

آلودگی هوا یکی از مهم‌ترین تهدیدهای محیط زیستی برای سلامت انسان است و اثرات آن تنها به دستگاه تنفسی محدود نمی‌شود. مطالعات جدید نشان می‌دهند که ذرات ریز و آلاینده‌های ناشی از ترافیک شهری می‌توانند سلامت مغز را نیز تحت تأثیر قرار دهند و ریسک بروز برخی تومورهای مغزی را افزایش دهند. پژوهشی طولانی‌مدت روی میلیون‌ها نفر، ارتباط بین مواجهه با آلودگی هوا و افزایش احتمال ابتلا به تومور مغزی نوع مننژیوم را نشان داده است.

آلودگی هوا و بروز تومور مغزی

مطالعه‌ای جامع در مؤسسه سرطان دانمارک بر روی نزدیک به ۴ میلیون بزرگسال طی ۲۱ سال انجام شد و ۴ هزار و ۶۴۵ مورد جدید از تومور مغزی مننژیوم شناسایی شد. مننژیوم، شایع‌ترین نوع تومور مغزی است که معمولاً خوش‌خیم است، اما می‌تواند با فشردن بافت مغز و ایجاد علائم عصبی جدی همراه باشد.

پژوهشگران با استفاده از تاریخچه آدرس محل سکونت افراد و مدل‌سازی‌های پیشرفته، میزان مواجهه بلندمدت آنها با آلاینده‌های محیطی را تخمین زدند. این روش امکان بررسی اثرات طولانی‌مدت آلودگی هوا را فراهم می‌کند و به پژوهشگران اجازه می‌دهد تا روابط علت و معلولی احتمالی را شناسایی کنند.

تأثیر آلاینده‌ های ناشی از ترافیک

این تحقیق بر چهار آلاینده اصلی تمرکز داشت که عمدتاً توسط وسایل نقلیه تولید می‌شوند و می‌توانند سلامت مغز را به خطر بیندازند:

• ذرات فوق‌العاده ریز (Ultrafine particles): ذراتی با قطر کمتر از ۰.۱ میکرومتر که می‌توانند از سد خونی-مغزی عبور کنند و مستقیماً بافت مغز را تحت تأثیر قرار دهند.
• ذرات معلق ریز (PM2.5): ذرات با قطر ۲.۵ میکرومتر یا کمتر که می‌توانند وارد جریان خون شوند و اثرات التهابی در مغز ایجاد کنند.
• دی‌اکسید نیتروژن (NO₂): گازی که عمدتاً توسط خودروها و وسایل نقلیه تولید می‌شود و می‌تواند باعث التهاب عصبی شود.
• عنصر کربن (Carbon component): شاخصی از آلایندگی خودروهای دیزلی که با آسیب سلولی و استرس اکسیداتیو مرتبط است.

سرپرست پژوهش تاکید می‌کند که ذرات فوق‌العاده ریز به دلیل اندازه بسیار کوچک، قابلیت عبور از سد خونی-مغزی را دارند و می‌توانند تأثیر مستقیم بر سلول‌های مغز داشته باشند.

افزایش ریسک ابتلا به مننژیوم

تحلیل داده‌ها نشان داد که قرار گرفتن در معرض بالاترین سطح آلودگی با افزایش قابل توجه ریسک مننژیوم مرتبط است. ارقام دقیق اثر آلاینده‌ها به شرح زیر است:

• ذرات فوق‌العاده ریز: به ازای هر ۵ هزار و ۷۴۷ ذره اضافی در هر سانتی‌متر مکعب، خطر ابتلا ۱۰ درصد افزایش می‌یابد.
• ذرات PM2.5: به ازای هر ۴ میکروگرم افزایش در هر متر مکعب، خطر ۲۱ درصد افزایش می‌یابد.
• دی‌اکسید نیتروژن: به ازای هر ۸.۳ میکروگرم افزایش در هر متر مکعب، خطر ۱۲ درصد افزایش می‌یابد.

این نتایج پس از در نظر گرفتن عوامل اجتماعی-اقتصادی، سن و جنسیت نیز معتبر باقی می‌مانند و نشان می‌دهند که آلودگی هوا فراتر از اثرات ریوی و قلبی، می‌تواند سلامت مغز را نیز تهدید کند.

راهکارها و پیشگیری

با وجود اینکه نمی‌توان به طور کامل از مواجهه با آلودگی هوا جلوگیری کرد، اما اقدامات زیر می‌تواند ریسک را کاهش دهد:

• کاهش زمان حضور در مناطق پرترافیک و انتخاب مسیرهای کم‌تردد هنگام تردد در شهر.
• استفاده از فیلترهای هوای خانگی و ماسک‌های محافظ برای کاهش تنفس ذرات ریز در محیط‌های آلوده.
• افزایش مصرف مواد غذایی ضدالتهابی مانند میوه‌ها، سبزیجات و منابع امگا ۳ که می‌توانند اثرات التهابی ناشی از آلودگی را کاهش دهند.
• حمایت از سیاست‌های شهری و حمل‌ونقل پاک که انتشار آلاینده‌های ناشی از خودرو را کاهش می‌دهد.

نتیجه‌ گیری

این مطالعه ۲۱ ساله نشان می‌دهد که مواجهه طولانی‌مدت با آلودگی هوای ناشی از ترافیک می‌تواند ریسک ابتلا به تومور مغزی مننژیوم را به‌طور قابل توجهی افزایش دهد. یافته‌ها تأکید می‌کنند که آلودگی هوا تنها سلامت ریه و قلب را تهدید نمی‌کند، بلکه می‌تواند اثرات عصبی و مغزی نیز داشته باشد. افزایش آگاهی عمومی، تغییر سبک زندگی و سیاست‌های محیط زیستی می‌تواند نقش مهمی در کاهش این ریسک داشته باشد.

این پژوهش در ژورنال Neurology منتشر شده و یکی از بزرگ‌ترین مطالعات جمعیتی در زمینه تأثیر آلودگی هوا بر سلامت مغز به شمار می‌رود.