کشف مولکول ضدسرطان در زهر عقرب آمازونی؛ امید تازه برای درمان سرطان پستان

در جست‌وجوی روش‌های نوین و کم‌عارضه برای مقابله با سرطان، پژوهشگران علوم زیستی در سراسر جهان به منابع طبیعی، به‌ویژه ترکیبات موجود در زهر جانوران، توجه ویژه‌ای نشان داده‌اند. یکی از امیدبخش‌ترین یافته‌ها، کشف مولکولی در زهر عقرب آمازونی است که می‌تواند سلول‌های سرطانی پستان را نابود کند. این کشف توسط تیمی از دانشمندان برزیلی انجام شده و در نوع خود یکی از پیشگامانه‌ترین تحقیقات حوزه درمان‌های زیستی به شمار می‌رود.

شناسایی ترکیب ضدسرطان در زهر عقرب Brotheas amazonicus

پژوهشگران دانشگاه سائو پائولو در برزیل، ترکیبی فعال و زیست‌فناورانه به نام BamazScplp1 را در زهر نوعی عقرب بومی جنگل‌های آمازون کشف کرده‌اند. این ترکیب، قابلیت چشمگیری در از بین بردن سلول‌های سرطانی نشان داده و روندی مشابه با داروهای شیمی‌درمانی دارد، با این تفاوت که ممکن است عوارض کمتری ایجاد کند.

• مولکول کشف‌شده از زهر عقرب Brotheas amazonicus موجب فعال‌سازی مرگ برنامه‌ریزی‌شده سلول‌ها یا نکروز در سلول‌های سرطانی پستان می‌شود.
• این ترکیب باعث تخریب غشای سلولی، تضعیف ساختار داخلی سلول‌های سرطانی و توقف تقسیم آن‌ها شده و در نهایت سلول‌ها را از بین می‌برد.
• عملکرد این ترکیب بسیار شبیه به مکانیسم برخی داروهای شیمی‌درمانی مانند دوکسوروبیسین است، اما می‌تواند در آینده به‌عنوان جایگزینی با منشأ طبیعی مطرح شود.

استفاده از فناوری بیان هترولوگ برای تولید پروتئین درمانی

برای دستیابی به مقادیر کافی از مولکول ضدسرطان بدون نیاز به استخراج مستقیم زهر از عقرب، پژوهشگران از روش پیشرفته‌ای به نام بیان هترولوگ استفاده کردند. این روش به آن‌ها اجازه می‌دهد تا ژن‌های مربوط به تولید پروتئین را به موجودات زنده دیگری منتقل کنند و از آن‌ها برای تولید هدفمند ترکیب استفاده نمایند.

• در این پروژه، از یک مخمر صنعتی به نام Komagataella pastoris برای بیان ژن هدف و تولید پروتئین درمانی استفاده شده است.
• این تکنیک نه‌تنها بهره‌وری را افزایش می‌دهد، بلکه مسیر را برای تولید صنعتی داروهای مبتنی بر ترکیبات طبیعی هموار می‌سازد.
• با این روش می‌توان ساختار پروتئین را دقیق بررسی کرد، جهش‌های احتمالی آن را شناخت و دوزهای ایمن و مؤثر درمانی را تعیین کرد.

تنوع زیستی؛ گنجینه‌ ای ناشناخته برای درمان‌ های آینده

یکی از نکات مهمی که در این پژوهش مورد تأکید قرار گرفته، حفظ تنوع زیستی به‌عنوان منبعی بی‌نظیر برای کشف داروهای نوین است. موجوداتی که در مناطق خاصی از جهان مانند آمازون زیست می‌کنند، ترکیباتی در بدن خود دارند که می‌تواند در درمان بسیاری از بیماری‌ها از جمله سرطان، کاربرد داشته باشد.

• دانشمندان هشدار می‌دهند که کاهش زیستگاه‌های طبیعی می‌تواند منجر به از دست رفتن فرصت‌هایی ارزشمند در حوزه داروسازی شود.
• توسعه پایدار و حفاظت از محیط زیست، لازمه تداوم بهره‌برداری علمی از طبیعت است.
• ترکیبات طبیعی نه‌تنها کاربرد درمانی دارند بلکه می‌توانند الهام‌بخش ساخت داروهای سنتزی نیز باشند.

کاربردهای دیگر زهر جانوران در علوم زیستی و دارویی

در کنار مولکول BamazScplp1، پژوهشگران موفق شده‌اند سایر ترکیبات زیستی نیز از منابع طبیعی استخراج و شبیه‌سازی کنند. یکی از این موارد، مولکولی برگرفته از زهر مار است که می‌تواند در تنظیم رشد رگ‌های خونی نقش داشته باشد، موضوعی که در درمان سرطان و بیماری‌های قلبی بسیار مهم است.

• پژوهشگران همچنین از یک ترکیب خونی مشتق از گاو استفاده کرده‌اند که قابلیت تولید صنعتی را دارد.
• این مواد می‌توانند در آینده جایگزین ترکیبات مصنوعی پرهزینه و گاه پرعارضه شوند.
• پروژه‌هایی مشابه در حال بررسی هستند تا زهر عنکبوت، زنبور و سایر جانداران سمی نیز برای کاربردهای درمانی مورد استفاده قرار گیرد.

نتیجه‌ گیری

تحقیقات انجام‌شده روی زهر عقرب آمازونی، گامی مهم در مسیر تولید داروهای طبیعی، هدفمند و مؤثر برای درمان سرطان پستان محسوب می‌شود. در شرایطی که مقاومت به داروهای رایج و عوارض آن‌ها همواره یکی از چالش‌های اصلی درمان سرطان بوده، یافتن راهکارهایی کم‌عارضه از دل طبیعت می‌تواند تحولی بزرگ ایجاد کند.

به‌کارگیری فناوری‌های زیستی نوین مانند بیان هترولوگ و بهره‌برداری از منابع طبیعی همچنان یکی از امیدبخش‌ترین مسیرها در توسعه داروهای آینده به شمار می‌رود. حفظ تنوع زیستی، سرمایه‌گذاری روی علوم بین‌رشته‌ای و تداوم همکاری‌های بین‌المللی، سه رکن اصلی در تحقق چنین دستاوردهایی هستند.