هشدار جدی دانشمندان: بیماری‌ های پرندگان در حال جهش به انسان هستند

با گسترش ارتباط انسان با حیوانات، به‌ویژه در زنجیره تأمین غذا، بیماری‌های مشترک میان حیوان و انسان یا به‌اصطلاح زئونوز، بیش از پیش به موضوعی حیاتی در بهداشت عمومی جهانی تبدیل شده‌اند. در جدیدترین بررسی منتشر شده در مجله علمی Animal Diseases، پژوهشگران نگرانی‌های جدی درباره یک بیماری روده‌ای در پرندگان به نام اسپیروکایتوز پرندگان (AIS) ابراز کرده‌اند؛ بیماری‌ای که نه تنها سلامت طیور را تهدید می‌کند، بلکه نشانه‌هایی از قابلیت انتقال به انسان را نیز بروز داده است.

مروری بر اسپیروکایتوز روده‌ ای پرندگان و منشأ آن

قبل از ورود به جزئیات فنی، شناخت پایه‌ای از بیماری و عامل ایجادکننده آن ضروری است. این بیماری توسط باکتری‌هایی از جنس Brachyspira ایجاد می‌شود که رفتار پیچیده‌ای در بدن میزبان دارند. این عامل بیماری‌زا علاوه بر پرندگان، در خوک‌ها نیز مشاهده شده و اکنون نشانه‌هایی از پتانسیل زئونوز آن در حال ظهور است.

• بیماری AIS، عمدتاً در مرغ‌ها، بوقلمون‌ها و سایر پرندگان خانگی دیده می‌شود.
• باکتری Brachyspira به‌واسطه شکل مارپیچی و تاژک‌های حرکتی، در پوشش روده نفوذ کرده و در بین سلول‌های روده لانه می‌کند.
• این باکتری موجب ایجاد ساختاری به‌نام “مرز برس کاذب” در مخاط روده می‌شود که مانع جذب مواد مغذی و در نتیجه باعث سوءتغذیه، کاهش رشد و تلفات در پرندگان می‌گردد.
• برخی از گونه‌های این باکتری قبلاً در خوک‌ها شناسایی شده‌اند و مواردی از انتقال به انسان نیز گزارش شده است.

تهدید خاموش برای امنیت غذایی جهانی و سلامت عمومی

با توجه به گسترش استفاده از طیور در صنایع غذایی، شیوع این بیماری می‌تواند تهدیدی مستقیم برای امنیت غذایی و سلامت جمعی انسان‌ها باشد. به‌ویژه اگر پتانسیل انتقال آن به انسان به مرحله اثبات قطعی برسد، مشابه آنچه پیش‌تر در مورد ویروس آنفلوآنزای پرندگان یا ویروس H1N1 دیده شد.

• به‌رغم آسیب اقتصادی قابل توجه این بیماری، هنوز مطالعات محدودی در سطح جهانی بر روی آن انجام شده است.
• هیچ واکسن تجاری یا درمان قطعی برای مهار AIS در حال حاضر وجود ندارد.
• درمان‌های آنتی‌بیوتیکی نیز با چالش‌هایی چون مقاومت میکروبی و محدودیت‌های نظارتی مواجه هستند.
• شواهد موجود حاکی از افزایش احتمال انتقال زئونوزی این بیماری است، که بدون اقدام پیشگیرانه، می‌تواند به یک بحران جهانی منجر شود.

روند نفوذ باکتری Brachyspira در بدن پرندگان

درک نحوه عملکرد عامل بیماری‌زا می‌تواند به یافتن راه‌کارهای پیشگیری و درمان کمک کند. Brachyspira ساختار متفاوتی نسبت به باکتری‌های رایج دارد و به‌واسطه توانایی خاص خود، سیستم گوارشی پرنده را هدف قرار می‌دهد.

• ورود اولیه باکتری به بدن طیور از طریق خوراک، آب یا تماس با سایر پرندگان آلوده صورت می‌گیرد.
• پس از ورود، باکتری با حرکت مارپیچ خود از لایه موکوسی روده عبور کرده و به سطح داخلی روده می‌چسبد.
• این چسبندگی موجب التهاب، تخریب سلول‌های اپیتلیال و توقف جذب مواد مغذی می‌شود.
• کاهش راندمان تغذیه‌ای، اسهال، کاهش تولید تخم‌مرغ و مرگ‌ومیر از پیامدهای شایع این عفونت هستند.

شکاف‌ های موجود در تحقیقات و تلاش برای تولید واکسن

با وجود آگاهی رو‌به‌رشد علمی درباره خطرات این بیماری، خلأهای قابل توجهی در حوزه تحقیق و توسعه واکسن وجود دارد. به همین دلیل برخی گروه‌های پژوهشی شروع به طراحی واکسن‌های نوترکیب کرده‌اند تا جلوی گسترش جهانی آن گرفته شود.

• تاکنون هیچ واکسن تأییدشده تجاری برای مقابله با AIS در بازار موجود نیست.
• یک نمونه واکسن نوترکیب در مرغ‌های تخم‌گذار با موفقیت آزمایش شده، اما هنوز در مراحل بالینی است.
• به‌دلیل پیچیدگی‌های ژنتیکی و محیطی بیماری، پژوهشگران نیازمند مطالعات بیشتر بر روی تنوع سویه‌های باکتری و تأثیر محیطی هستند.
• همچنین درک بهتر از ایمنی میزبان می‌تواند به توسعه ایمن‌سازی موثرتر کمک کند.

نمونه‌ های مستند از عفونت‌ های انسانی و اهمیت پیشگیری

اگرچه موارد عفونت انسانی ناشی از Brachyspira هنوز محدود و پراکنده هستند، اما نشانه‌های قابل توجهی از خطر بالقوه برای بهداشت عمومی وجود دارد. کارشناسان هشدار می‌دهند که اگر این بیماری در مراحل اولیه کنترل نشود، ممکن است مانند سایر بیماری‌های زئونوز، همه‌گیری جهانی پیدا کند.

• برخی گزارش‌ها از عفونت‌های گوارشی در انسان، با سویه‌های مشابه Brachyspira پرندگان منتشر شده است.
• کارگران مزارع طیور و دامپزشکان بیشتر در معرض خطر هستند.
• مصرف فرآورده‌های آلوده یا پخته نشده نیز می‌تواند مسیر انتقال احتمالی باشد.
• رعایت اصول ایمنی زیستی در مرغداری‌ها و صنایع غذایی یک ضرورت جدی است.

نتیجه‌ گیری

اسپیروکایتوز پرندگان، به‌ظاهر یک بیماری محدود به دامپروری، اکنون به یک چالش فراتر از صنعت کشاورزی تبدیل شده است. با توجه به داده‌های رو به افزایش درباره قابلیت انتقال آن به انسان، لزوم سرمایه‌گذاری در تحقیقات واکسن، توسعه روش‌های تشخیص سریع و اصلاح سیاست‌های ایمنی زیستی کاملاً احساس می‌شود. آینده سلامت عمومی، به‌ویژه در جهان پس از پاندمی کووید-۱۹، وابسته به اقداماتی است که امروز در برابر این تهدیدهای خاموش انجام می‌دهیم.