مغز چگونه واقعیت را از خیال تشخیص می‌ دهد؟ کشف جدید دانشمندان

تشخیص اینکه آنچه می‌بینیم واقعی است یا زاییده تخیل، یکی از توانایی‌های خارق‌العاده مغز انسان است. این فرآیند پیچیده عصبی تا پیش از این به طور کامل درک نشده بود، اما اخیراً پژوهشگران موفق شده‌اند مسیرهای خاصی در مغز را شناسایی کنند که در این تمایز حیاتی نقش دارند. کشف این مسیر می‌تواند تأثیر چشمگیری بر درمان اختلالاتی همچون توهمات بینایی در بیماری‌هایی مانند پارکینسون و اسکیزوفرنی داشته باشد.

مطالعه جدیدی که در دانشگاه کالج لندن انجام شده، برای نخستین بار ارتباط بین دو ناحیه مغزی را در فرآیند تشخیص واقعیت از خیال نشان داده است. این کشف می‌تواند دریچه‌ای به سوی درک عمیق‌تر عملکرد مغز در تجربه‌های ادراکی انسان باز کند.

نقش هماهنگ دو ناحیه مغزی در تشخیص واقعیت

محققان در این پژوهش نشان داده‌اند که مغز ما با تکیه بر همکاری دو ناحیه مشخص، تفاوت میان محرک‌های واقعی و تصورات ذهنی را تشخیص می‌دهد. این یافته نه‌تنها درک علمی ما را گسترش می‌دهد، بلکه پایه‌گذار روش‌های نوین درمان اختلالات ادراکی خواهد بود.

• این دو ناحیه شامل شکنج دوکی‌شکل (Fusiform Gyrus) و قشر جزیره‌ای قدامی (Anterior Insula) هستند.
• شکنج دوکی‌شکل مسئول بررسی میزان وضوح تجربه دیداری است؛ فرقی نمی‌کند که این تجربه واقعی باشد یا خیالی.
• زمانی که وضوح یک تصویر ذهنی از حدی مشخص فراتر می‌رود، سیگنالی به قشر جزیره‌ای قدامی ارسال می‌شود که در تصمیم‌گیری درباره واقعی یا خیالی بودن محرک نقش دارد.

نحوه اجرای آزمایش: دیدن، تصور کردن و تحلیل امواج مغزی

برای بررسی نحوه تشخیص واقعیت، پژوهشگران از اسکن مغزی fMRI استفاده کردند. آزمایش به‌گونه‌ای طراحی شد که بتواند فعالیت مغزی شرکت‌کنندگان را در حین دیدن یا تصور کردن یک تصویر ثبت کند.

• در این مطالعه، از ۲۶ داوطلب خواسته شد به بیش از صد تصویر نگاه کنند که برخی از آن‌ها شامل خطوط مورب واقعی بودند و برخی فقط یک بلوک ساده خاکستری.
• از شرکت‌کنندگان خواسته شد در بعضی موارد تصور کنند که خطوط مورب روی تصویر وجود دارد، حتی زمانی که در واقعیت چنین نبود.
• پس از هر تصویر، افراد باید درجه وضوح خطوط و واقعی یا خیالی بودن آن را مشخص می‌کردند.

کشف رمز فعالیت مغزی در هنگام ادراک یا تخیل

یافته‌های این پژوهش به‌خوبی نشان داد که مغز ما با استفاده از شدت و الگوی خاصی از فعالیت‌های عصبی، تجربه‌های دیداری را پردازش می‌کند. آنچه جالب توجه است، شباهت فعالیت مغزی در ادراک واقعی و تخیل ذهنی است.

• زمانی که فرد احساس وضوح بیشتری نسبت به خطوط داشت، فعالیت شکنج دوکی‌شکل افزایش می‌یافت؛ چه تصویر واقعی بود و چه خیالی.
• این ناحیه از مغز پیش‌تر نیز به عنوان مرکز پردازش تصویر در دیدن و تخیل شناخته شده بود، اما اکنون مشخص شده است که شدت وضوح تجربه دیداری را هم کنترل می‌کند.
• اگر این وضوح از حدی بالاتر رود، قشر جزیره‌ای قدامی فعال می‌شود و درک فرد از واقعی بودن تصویر افزایش می‌یابد.

پیامدهای بالینی: کمک به درمان توهمات بینایی در بیماران عصبی

شناسایی مسیرهای عصبی مرتبط با تشخیص واقعیت از خیال، فرصتی ارزشمند برای توسعه روش‌های درمانی در بیماری‌های مرتبط با توهمات فراهم می‌کند. این یافته می‌تواند پایه‌گذار درمان‌های هدفمند برای بیماران مبتلا به پارکینسون، زوال عقل و اسکیزوفرنی باشد.

• در بیماران دچار توهم بینایی، احتمالاً فعالیت بیش از حد در شکنج دوکی‌شکل در زمان تخیل یا کاهش حساسیت قشر جزیره‌ای قدامی در تشخیص تخیل از واقعیت، نقش دارد.
• این موضوع می‌تواند توضیحی برای عدم توانایی مغز در تمایز خیال از واقعیت در این بیماران ارائه دهد.
• گروه تحقیقاتی اکنون مشغول بررسی این مسیر در بیماران مبتلا به پارکینسون است تا ارتباط دقیق آن را با توهمات بصری مستند کنند.

دیدگاه دیگر پژوهشگران: تمایز بین نوسان حسی و توهم کامل

برخی دانشمندان، در عین تمجید از یافته‌های جدید، معتقدند که فاصله زیادی بین درک واقعیت از یک تصویر ذهنی ساده و تجربه کامل یک توهم واقعی وجود دارد. این دیدگاه به‌ویژه از نظر بالینی مهم است.

• آدام زمن، عصب‌شناس دانشگاه اکستر، می‌گوید: «درک اینکه یک نوسان جزئی در تجربه دیداری از دنیای واقعی نشأت گرفته یا از ذهن، با باور به یک توهم کامل تفاوت چشمگیری دارد.»
• این اظهارنظر نشان می‌دهد که درمان توهمات پیچیده نیازمند بررسی فراتر از مسیرهای عصبی پایه است.

نتیجه‌ گیری

پژوهش جدید درباره مکانیزم مغز در تشخیص خیال از واقعیت، دریچه‌ای نو به‌سوی شناخت بهتر عملکرد مغزی گشوده است. یافته‌ها نشان می‌دهند که مغز با ترکیب فعالیت‌های شکنج دوکی‌شکل و قشر جزیره‌ای قدامی، قادر به تصمیم‌گیری درباره واقعی یا خیالی بودن تجربه‌های دیداری است.

این کشف، نه‌تنها به دانش ما از ادراک انسانی افزوده، بلکه پتانسیل چشمگیری برای درمان بیماری‌های روانی و عصبی دارد. آینده درمان اختلالات توهمی، ممکن است با هدف‌گیری دقیق این مسیرهای عصبی دستخوش تحولی بزرگ شود.