داروی لیز دگزامفتامین (ویاس) چیست؟ کنترل بیش‌ فعالی و اختلال تمرکز

بیش‌فعالی و اختلال توجه (ADHD) یکی از اختلالات روانی شایع در کودکان و بزرگسالان است که می‌تواند تأثیرات قابل توجهی بر زندگی فردی، تحصیلی و اجتماعی افراد داشته باشد. برای کنترل این اختلال، درمان‌های مختلفی از جمله داروهای تجویزی مورد استفاده قرار می‌گیرند. یکی از داروهایی که اخیراً برای درمان ADHD معرفی شده است، داروی لیز دگزامفتامین یا ویاس (Vyvanse) می‌باشد. این دارو که به عنوان یک محرک عمل می‌کند، توانسته است به عنوان یک گزینه موثر برای مدیریت علائم ADHD در افراد مختلف شناخته شود. در این مقاله به معرفی این دارو، نحوه عملکرد آن، مزایا، عوارض جانبی و نکات مربوط به مصرف آن خواهیم پرداخت.

لیز دگزامفتامین (ویاس): یک داروی محرک برای درمان ADHD

لیز دگزامفتامین، که با نام تجاری ویاس (Vyvanse) شناخته می‌شود، یکی از داروهای مهم و جدید در درمان اختلالات توجه و بیش‌فعالی (ADHD) است. این دارو از دسته محرک‌ها می‌باشد و معمولاً برای درمان کودکانی که با مشکلات توجه، تمرکز و رفتارهای بیش‌فعال روبرو هستند، تجویز می‌شود. علاوه بر این، لیز دگزامفتامین در درمان اختلالات دیگر مانند اختلال مصرف مواد مخدر نیز کاربرد دارد.

ویاس به طور خاص برای کنترل علائم ADHD در بزرگسالان و کودکان از ۶ سال به بالا طراحی شده است. این دارو به عنوان یک فرم پرو دارو شناخته می‌شود، یعنی در بدن به تدریج فعال می‌شود تا اثرات آن به مدت طولانی‌تری حفظ شود.

نحوه عملکرد لیز دگزامفتامین (ویاس)

لیز دگزامفتامین به‌عنوان یک داروی محرک، به افزایش سطح دو انتقال‌دهنده عصبی مهم در مغز، یعنی دوپامین و نوراپی‌نفرین، کمک می‌کند. این دو انتقال‌دهنده نقش حیاتی در تنظیم تمرکز، توجه و کنترل رفتارهای تکانشی دارند. افزایش سطح این مواد شیمیایی در مغز باعث بهبود توجه، کاهش رفتارهای تکانشی و کاهش بیش‌فعالی می‌شود.

ویاس ابتدا به‌صورت غیر فعال وارد بدن می‌شود و در بدن به دگزامفتامین تبدیل می‌شود که اثرات درمانی آن را ایجاد می‌کند. به دلیل اینکه این فرآیند به تدریج انجام می‌شود، ویاس می‌تواند اثرات طولانی‌مدتی داشته باشد و نیاز به دوزهای مکرر نداشته باشد، که این ویژگی باعث می‌شود بیمار به‌راحتی دارو را مصرف کند و کمتر دچار مشکل در رعایت زمان‌بندی مصرف دارو شود.

مزایای لیز دگزامفتامین (ویاس) در درمان ADHD

لیز دگزامفتامین (ویاس) برای کنترل علائم ADHD مزایای زیادی دارد که این دارو را به یک گزینه درمانی جذاب تبدیل کرده است. برخی از مزایای این دارو عبارتند از:

• اثرات طولانی‌مدت: یکی از ویژگی‌های مثبت ویاس این است که اثرات آن می‌تواند برای مدت طولانی‌تری در بدن باقی بماند، به‌طوری‌که معمولاً یک‌بار مصرف در طول روز کافی است. این ویژگی می‌تواند در درمان ADHD برای کودکان و بزرگسالان مفید باشد زیرا نیازی به مصرف مکرر دارو در طول روز نخواهید داشت.
• کاهش احتمال سوء مصرف: ویاس یک فرم پرو دارو است، که به این معناست که تنها در بدن انسان به صورت فعال تبدیل می‌شود. این ویژگی باعث کاهش احتمال سوء مصرف دارو می‌شود، چرا که این دارو به‌طور مستقیم از طریق سیستم گوارشی به بدن جذب نمی‌شود.
• آغاز سریع اثرات: در مقایسه با برخی داروهای دیگر برای درمان ADHD، ویاس می‌تواند به سرعت اثربخشی خود را نشان دهد. این ویژگی به ویژه برای افرادی که نیاز به نتایج سریع دارند مفید است.
• عوارض جانبی کمتر: نسبت به برخی داروهای مشابه، ویاس عوارض جانبی کمتری دارد و بسیاری از بیماران آن را بهتر تحمل می‌کنند.

عوارض جانبی لیز دگزامفتامین (ویاس)

اگرچه ویاس به‌طور کلی دارویی ایمن و موثر است، اما مانند تمام داروها، ممکن است عوارض جانبی نیز به همراه داشته باشد. برخی از این عوارض ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• بی‌اشتهایی و کاهش وزن: یکی از شایع‌ترین عوارض جانبی ویاس، بی‌اشتهایی است. این عارضه ممکن است به کاهش وزن منجر شود، که باید تحت نظر پزشک پیگیری شود.
• مشکلات خواب: برخی از افراد ممکن است به دلیل تحریک سیستم عصبی مرکزی، با مشکلات خواب مانند بی‌خوابی مواجه شوند. این مشکل به‌ویژه اگر دارو نزدیک به زمان خواب مصرف شود، بیشتر دیده می‌شود.
• افزایش ضربان قلب و فشار خون: مصرف ویاس ممکن است موجب افزایش ضربان قلب و فشار خون شود. این علائم در برخی از افراد می‌تواند باعث نگرانی شود و نیاز به مشاوره پزشکی دارد.
• اضطراب و تحریک‌پذیری: برخی افراد ممکن است به دلیل مصرف این دارو دچار اضطراب یا تحریک‌پذیری شوند. این مشکلات معمولاً در طول زمان کاهش می‌یابند، اما اگر ادامه یابند، باید با پزشک در مورد گزینه‌های درمانی دیگر مشورت شود.
• سرگیجه و سردرد: از دیگر عوارض شایع ویاس می‌توان به سرگیجه و سردرد اشاره کرد که در برخی از بیماران ممکن است مشاهده شود.

موارد احتیاط و نکات مربوط به مصرف ویاس

برای استفاده از ویاس به‌طور مؤثر و ایمن، رعایت برخی نکات ضروری است:

• پزشک خود را از داروهای مصرفی مطلع کنید: پیش از شروع مصرف ویاس، ضروری است که پزشک خود را از تمام داروهای دیگر که مصرف می‌کنید، از جمله داروهای ضدافسردگی، داروهای ضد اضطراب و داروهای فشار خون مطلع کنید. مصرف هم‌زمان این داروها ممکن است بر اثرات ویاس تأثیر بگذارد.
• نظارت بر فشار خون و ضربان قلب: به‌ویژه در افراد با سابقه بیماری قلبی، نظارت مستمر بر فشار خون و ضربان قلب ضروری است.
• عدم مصرف همزمان با داروهای مشابه: ویاس نباید همراه با سایر داروهای محرک مصرف شود، زیرا این کار می‌تواند موجب افزایش خطر عوارض جانبی شود.
• مراقبت از استفاده در کودکان: مصرف این دارو باید تحت نظارت دقیق پزشک باشد، زیرا ممکن است در برخی از کودکان عوارض جانبی شدیدی ایجاد شود.

نتیجه‌ گیری

لیز دگزامفتامین (ویاس) یکی از داروهای مؤثر و طولانی‌اثر برای درمان بیش‌فعالی و اختلال توجه (ADHD) است. این دارو با افزایش سطح دوپامین و نوراپی‌نفرین در مغز به بهبود توجه، کاهش بیش‌فعالی و کنترل رفتارهای تکانشی کمک می‌کند. با این حال، مانند هر داروی دیگری، ویاس ممکن است عوارض جانبی خاص خود را داشته باشد که نیاز به مراقبت و نظارت پزشکی دارد. استفاده صحیح از این دارو، تحت نظر پزشک، می‌تواند تأثیرات مثبتی در بهبود علائم ADHD داشته باشد و کیفیت زندگی بیماران را بهبود بخشد.