اختلالات یادگیری و چالش‌های آموزشی در ایران

آزمون بین‌المللی تیمز ۲۰۲۳ نشان می‌دهد که ۲۱ درصد از دانش‌آموزان ایرانی در سطح یادگیری بسیار ضعیف قرار دارند. این نتیجه نگران‌کننده، علاوه بر افت تحصیلی، می‌تواند نشان‌دهنده وجود اختلالات یادگیری و مشکلات روان‌شناختی در بسیاری از این کودکان باشد. اختلالات یادگیری، اگر به موقع شناسایی و درمان نشوند، می‌توانند تأثیرات منفی عمیقی بر روند تحصیلی و روانی دانش‌آموزان بگذارند و آنها را از دستیابی به پتانسیل‌های واقعی‌شان باز دارند.

اختلالات یادگیری چیست و چگونه بر روان‌شناختی تأثیر می‌گذارد؟

اختلالات یادگیری به مجموعه‌ای از مشکلات اشاره دارد که در فرآیند یادگیری و کسب دانش در برخی از افراد وجود دارد. این اختلالات می‌توانند شامل مشکلات در خواندن، نوشتن، ریاضیات و حتی پردازش اطلاعات بصری و شنیداری باشند. به طور کلی، این اختلالات باعث می‌شوند که فرد نتواند مطالب درسی را به راحتی درک کرده و به یاد بیاورد.

از جنبه روان‌شناختی، اختلالات یادگیری می‌توانند منجر به ایجاد احساسات منفی در کودکان شوند. این احساسات می‌تواند شامل اعتماد به نفس پایین، اضطراب تحصیلی، افسردگی، و احساس بی‌کفایتی باشد. هنگامی که کودک نتواند مانند همسالان خود عمل کند یا در مقایسه با دیگران موفق نباشد، ممکن است دچار ناامیدی و احساس بی‌ارزشی شود.

تأثیر اختلالات یادگیری بر نتایج تیمز ۲۰۲۳

آمار آزمون تیمز ۲۰۲۳ نشان می‌دهد که ۴۱ درصد از دانش‌آموزان ایرانی نتایج ضعیفی کسب کرده‌اند و ۲۱ درصد از آن‌ها حتی قادر به پاسخگویی به سؤالات ساده ریاضی نیستند. این نتایج می‌تواند به دلایل مختلفی مانند عدم توجه به شناسایی و درمان اختلالات یادگیری در سنین پایین، سیستم آموزشی ناکافی، و فقدان توجه روان‌شناختی به مشکلات دانش‌آموزان باشد.

اختلالات یادگیری می‌توانند عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان را به شدت تحت تأثیر قرار دهند و باعث شوند که آنها از روند طبیعی یادگیری عقب بمانند. این وضعیت نه تنها بر نمرات تحصیلی، بلکه بر اعتماد به نفس و انگیزه آنها نیز تأثیر منفی می‌گذارد. به طور خاص، وقتی دانش‌آموزی نمی‌تواند مطالب درسی را درک کند، ممکن است احساس بی‌کفایتی کرده و تمایلی به ادامه تحصیل نداشته باشد.

جنبه روان‌شناختی و مشکلات تحصیلی در دانش‌آموزان ایرانی

در بسیاری از موارد، اختلالات یادگیری در نظام آموزشی ایران شناسایی نمی‌شوند یا به درستی درمان نمی‌شوند. دکتر آزاد محمدی، عضو هیئت علمی دانشگاه فرهنگیان، به نبود مراکز تخصصی برای شناسایی اختلالات شناختی و یادگیری در سنین پیش‌دبستانی اشاره می‌کند. به گفته او، این اختلالات اگر پیش از ورود به مدرسه شناسایی و درمان شوند، می‌توانند تأثیرات منفی‌شان را کاهش دهند و به دانش‌آموزان این امکان را بدهند که به طور طبیعی‌تر و مؤثرتری در تحصیل پیشرفت کنند.

در غیر این صورت، مشکلات یادگیری در دوران ابتدایی می‌تواند به مشکلات روان‌شناختی منجر شود. کودکی که در کلاس‌های درس نمی‌تواند با دیگران همگام شود، احساس متفاوت بودن و شکست را تجربه خواهد کرد. این موضوع به ویژه در آزمون‌های بین‌المللی مانند تیمز که مقایسه‌ای بین عملکرد دانش‌آموزان کشورهای مختلف انجام می‌دهد، بیشتر خود را نشان می‌دهد.

اهمیت شناسایی و درمان اختلالات یادگیری از سنین پایین

شناسایی اختلالات یادگیری و مشکلات شناختی در سنین پایین و قبل از ورود به مدرسه، گامی حیاتی برای جلوگیری از مشکلات روان‌شناختی در دوران تحصیل است. این اختلالات معمولاً در سنین پیش‌دبستانی بروز می‌کنند و می‌توانند در صورتی که به موقع درمان شوند، تأثیرات منفی کمتری داشته باشند. برخی از این اختلالات شامل اختلالات نقص توجه، اختلالات طیف اتیسم، و مشکلات یادگیری در ریاضیات و خواندن هستند.

در صورت شناسایی و درمان به موقع، این اختلالات می‌توانند به راحتی تحت کنترل قرار گیرند و دانش‌آموزان قادر خواهند بود که در مدرسه و در طول زندگی تحصیلی خود موفق شوند. اگر این اختلالات درمان نشوند، ممکن است منجر به مشکلات رفتاری و روان‌شناختی مانند اضطراب، افسردگی و کاهش انگیزه در یادگیری شوند.

نیاز به اصلاحات در سیستم آموزشی و توجه به بعد روان‌شناختی

در نظام آموزشی ایران، نیاز به اصلاحات اساسی در نحوه ارزیابی و شناسایی اختلالات یادگیری وجود دارد. در مقطع ابتدایی، باید تمرکز بیشتری بر روی سلامت روانی و شناختی دانش‌آموزان گذاشته شود. از آنجا که معلمان ابتدایی نقش حیاتی در شناسایی و برخورد با این مشکلات دارند، ضروری است که این معلمان آموزش‌های تخصصی و روان‌شناختی را برای تشخیص اختلالات یادگیری و کمک به دانش‌آموزان در برخورد با چالش‌های تحصیلی دریافت کنند.

دکتر سیدمحمد مرد، متخصص مدیریت آموزشی، بر این نکته تأکید دارد که معلمان ابتدایی باید از مهارت‌های روان‌شناختی و تربیتی برخوردار باشند تا بتوانند با مشکلات روان‌شناختی دانش‌آموزان مقابله کنند. یک معلم توانمند قادر است نه تنها اختلالات یادگیری را شناسایی کند، بلکه به بهبود سلامت روانی دانش‌آموزان نیز کمک کند و آن‌ها را در مسیر پیشرفت تحصیلی هدایت نماید.

نتیجه‌گیری

نتایج تیمز ۲۰۲۳، که نشان‌دهنده ضعف‌های جدی در نظام آموزشی ایران است، باید به عنوان فرصتی برای اصلاحات بنیادی در نظر گرفته شود. اختلالات یادگیری که بر پایه روان‌شناختی دانش‌آموزان اثرگذار است، نیازمند توجه ویژه در مراحل ابتدایی تحصیل است. با شناسایی و درمان به موقع این اختلالات، می‌توان به دانش‌آموزان کمک کرد تا از توانمندی‌های خود بهره‌برداری کنند و در نتیجه، نه تنها در زمینه تحصیلی بلکه در سلامت روانی و اجتماعی خود نیز پیشرفت داشته باشند. اصلاحات اساسی در سیستم آموزشی و توجه به اختلالات یادگیری می‌تواند به ارتقای سطح تحصیلی و روانی دانش‌آموزان و کاهش نارضایتی‌های آن‌ها کمک کند.